အမွတ္စဥ္(၄၂) {ဝိထိမုတ္စိတ္၊ ပဋိသေႏၶအခါနဲ႔ ပ၀တိၱအခါ ၀ီထိစိတ္၊ ၀ိညာဏစိတ္ ၁၀-မ်ိဳး၊ သမၸဋိစိ ၦဳန္းစိတ္၊ သႏီၲရဏစိတ္ }

၀ီထိမုတ္စိတ္

ဘ၀င္စိတ္ကေလးကိုပဲ ‘မေနာဒြါရ’ mine door လို႔ေခၚေသးတယ္။ ဒီအေျခခံစိတ္(ဘ၀င္စိတ္)မရွိဘဲနဲ႔ လႈပ္ရွားတဲ့စိတ္(၀ီထိစိတ္) ေတြ မေပၚႏုိုင္ဘူး၊ ဒီစိတ္ကေလးကလည္း ၿမဲတာ မဟုတ္ဘူး၊ သူ႔အာ႐ံုနဲ႔ သူသြားတာ၊ ဒီ အက်ိဳးစိတ္(၀ိပါတ္စိတ္)ကို အေျခခံစိတ္ သို႔မဟတ္ ဘ၀င္စိတ္၊ အဲဒါကိုပဲ အဘိဓမၼတၳ သဂၤဟမွာ ၀ီထိမုတ္စိတ္ though free; process free လို႔ ေခၚတယ္၊ မ်က္ေမွာက္ဘ၀ အာ႐ံုေတြနဲ႔ လက္ေတြ႔ဘ၀ အာ႐ံုေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ ျဖစ္စဥ္ထဲမွ မပါဘူး၊ လြတ္ေနတဲ့စိတ္၊ ၀ီထိမုတ္စိတ္ အဲဒီစိတ္ကေလးဟာ ျဖစ္ေနတယ္လု႔ိ ေျပာတာ၊ သူ႔အေၾကာင္းေလးနဲ႔သူ ျဖစ္ၿပီးေတာ သြားမွာပဲ။

 ပဋိသေႏၶအခါနဲ႔ ပ၀တိၱအခါ ၀ီထိစိတ္

ေနာက္တစ္ခုက ကံတရားေၾကာင့္ အက်ိဳးေပၚတဲ့ စိတ္ကေလးေတြ ရွိေသးတယ္၊ ကံတရားက စိတ္ကို ထုတ္လုပ္တဲ့အခါ ႏွစ္ေနရာမွ ထုတ္လုပ္တယ္၊ ပဋိသေႏၶမွာ တစ္ခါ, ပ၀တၱိမွာတစ္ခါ ထုတ္လုပ္တာ္၊ ပဋိသေႏၶအခါမွာ ထုတ္ရင္ တစ္ခုပဲ ထုတ္တယ္၊ ပ၀တၱိအခါက်ေတာ့ တစ္ခုထက္ပိုၿပီး ထုတ္တယ္၊ ပ၀တၱိဆိုတာ ပဋိသေႏၶစိတ္ေပၚၿပီးေနာက္ စုတိစိတ္မေပၚခင္ အခ်ိန္ကာလကို ‘ပ၀တၱိ’ ဟု ေခၚတယ္၊ သူ႔က်ေတာ့ ျပင္ပအကူအညီေတြနဲ႔ ကံတရားက ထုတ္လုပ္တယ္၊ ဒီ စိတ္ေတြျဖစ္လာဖို႔က မ်က္ေမွာက္ ဘ၀ အာ႐ံုအသစ္ေတြရဲ႕ အကူအညီေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။

၀ိညာဏစိတ္ ၁၀-မ်ိဳး

စကၡဳ၀ိညာဏ္စိတ္-ျမင္သိစိတ္၊ ေသာတ၀ိညာဏ္စိတ္-ၾကားသိစိတ္၊ ဃန၀ိညာဏ္စိတ္-နံသိစိတ္၊ ဇိ၀ွာ၀ိညာဏ္စိတ္-လ်က္သိစိတ္၊ ကာယ၀ိညာဏ္စိတ္-ထိသိစိတ္ဆိုတာေတြထဲမွာ ကုသိုလ္ရဲ႕ အက်ိဳးကတစ္ခု၊ အကုသိုလ္ရဲ႕အက်ိဳးက တစ္ခု၊ စကၡဳ၀ိညာဏ္စိတ္(၂)ခုလို႔ ေျပာတာ၊ တခ်ိဳ႕က မ်က္စိႏွစ္လံုးရွိလို႔ စကၡဳ၀ိညာဏ္ေဒြးလို႔ ေျပာတယ္၊ မဟတ္ဘူး၊ နားကလည္း ႏွစ္ခုရွိလို႔၊ ႏွာေခါင္းကလည္း ႏွစ္ေပါက္ရွိလု႔ိ၊ လွ်ာကလည္း ႏွစ္ခြရွိလို႔၊ အဲဒါ ေျမြမွ မဟုတ္တာ၊ ကာယကလည္း အဲဒါ မႏုႆီဟမွ ရွိတာ၊ အဲဒီေတာ့ အဲဒါကို ေျပာတာမဟုတ္ဘူး၊ ကုသိုလ္ရဲ႕အက်ိဳး  အကုသိုလရဲ႕ အက်ိဳးဆိုၿပီး အက်ိဳးႏွစ္မ်ိဳးကို ၾကည့္ၿပီး ႏွစ္ခုစီ၊ ႏွစ္ခုစီလို႔ ေျပာတာ။

ကံက အက်ိဳးတရားကို ပ၀တိၱအခါ ထုတ္ႏိုင္တာ၊ မ်က္စိျမင္သိစိတ္(၂)မ်ိဳး နားက ၾကားသိစိတ္၊ ႏွာေခါင္းက နံသိစိတ္၊ လွ်ာက ရသာသိစိတ္၊ ကုိယ္က ထိသိစိတ္၊ အကုသိုလ္ကံက တစ္ခု ထုတ္တယ္၊ ကုသိုလ္ကံက တစ္ခုထုတ္တယ္၊ အားလံုး ၀ိပါက္စိတ္(၁၀)ခု ျဖစ္သြားတယ္။

 သမၸဋိစိ ၦဳန္းစိတ္

ေနာက္တစ္ခု၊ ဘာေတြ ထုတ္ေသးတုန္းဆိုရင္ သမၸဋိစိ ၦဳန္းစိတ္ reception ႏွစ္ခုကိုလည္း ထုတ္ေသးတယ္၊ ဒါလည္း ကုသိုလ္ရဲ႕ အက်ိဳး အကုသိုလ္ရဲ႕ အက်ိဳးဆိုၿပီး ႏွစ္ခုျဖစ္တာ။ ျမင္သိၿပီးအတဲ့အခါ အာ႐ံုကို လက္ခံတဲ့စိတ္၊ ၾကားသိၿပီးအတဲ့အခါ အာ႐ံုကို လက္ခံတဲ့စိတ္၊ နံသိ၊ လ်က္သိ၊ ထိသိၿပီးတဲ့အခါ အာ႐ံုကို လက္ခံတဲ့စိတ္ reception ေပါ့၊ ဟိုတယ္သြားရင္ လက္ခံတဲ့ေနရာရွိတယ္၊ အလွဴခံဌာနမွာ လက္ခံတဲ့ ေနရာရွိတယ္၊ စိတ္ထဲမွာလည္း လက္ခံတဲ့ေနရာ ရွိတယ္၊ သမၸဋိစ ၦန ဆိုတာ လက္ခံတာ အာ႐ံု၀င္လာရင္ လက္ခံတဲ့ေနရာ ရွိရမွာေပါ့၊ ျမင္သိစိတ္ျဖစ္ၿပီးရင္ ထိုစိတ္ေနာက္က သူက ျဖစ္ကို ျဖစ္ရတယ္၊ ၾကားသိစိတ္၊ နံသိစိတ္၊ စားသိစိတ္၊ ထိသိစိတ္ ျဖစ္ၿပီးရင္ ထိုစိတ္ေနာက္က သူ ျဖစ္ကို ျဖစ္ရတယ္၊ သူကလည္း ကံက ထုတ္ထားတဲ့စိတ္။

 သႏီၱရဏစိတ္        

လက္ခံၿပီးရင္ စံုးစမ္းတဲ့ စိတ္ကေလး သႏီၱရဏစိတ္က လာရတယ္၊ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ကိုယ္လက္ခံၿပီးရင္ ပိုက္ဆံေတာင္မွ လက္ခံၿပီးရင္ ေရတြက္ရတယ္ မဟုတ္လား၊ အာ႐ံုတစ္ခု ရလာၿပီးရင္ လက္ခံၿပီး စံုစမ္းရတယ္၊ သဘာ၀ကလည္း အာ႐ံုကို လက္ခံၿပီးတဲ့ေနာက္ စံုစမ္းဖို႔ ဆက္ေပၚရေသးတယ္၊ ဒီစိတ္ဟာလည္း ကံရဲ႕ အက်ိဳးစိတ္ပဲ။

 အကုသိုလ္အက်ိဳးနဲ႔ ကုသိုလ္အက်ိဳး

ၿခံဳေျပာရင္ အကုသိုလ္အက်ိဳးက (၇)ခုရွိတယ္၊ ျမင္သိစိတ္၊ ၾကားသိစိတ္၊ နံသိစိတ္၊ လ်က္သိစိတ္၊ ထိသိစိတ္၊ လက္ခံတဲ့စိတ္၊ စံုစမ္းတ့ဲစိတ္၊ အကုသိုလ္က ထုတ္လႊတ္လိုက္တာက်ေတာ့ (၈)ခု ရွိတယ္၊ ျမင္သိစိတ္၊ ၾကားသိစိတ္၊ နံသိစိတ္၊ လ်က္သိစိတ္၊ ထိသိစိတ္၊ လက္ခံတဲ့စိတ္ကတစ္ခု၊ စံုစမ္းတ့ဲစိတ္က (၂)ခု ျဖစ္သြားတယ္၊ ဘာျဖစ္လုိ႔ ႏွစ္ခုျဖစ္သလဲဆိုေတာ့ စံုစမ္းတဲ့အခါ ၀မ္းသာတဲ့ စံုစမ္းစိတ္နဲ႔ ၀မ္းသာမႈ ေလ်ာ့နည္းတဲ့ ဥေပကၡာႏွင့္ယွဥ္တဲ့ စံုစမ္းစိတ္ေၾကာင့္ ႏွစ္ခုျဖစ္သြားတယ္၊ အဲဒါမွာ မဟာ၀ိပါက္စိတ္ ထပ္ထည့္ရင္ ကုသိုလ္ရဲ႕ အက်ိဳးက (၁၆)ခု ျဖစ္သြားတယ္။

အကုသိုလ္ကံက ထုတ္လုပ္တာ(၇)ခု၊ ကုသိုလ္ကံက ထုတ္လုပ္တာ (၁၆)ခု၊ ေပါင္းေတာ့ (၂၃)ခု၊ အဲဒါကို ကမ၀ိပါတ္(၂၃)ခုလို႔ ေျပာတာ၊ ကာမာ၀စရကုသိုလ္ကံက ထုတ္လုပ္တာ သက္သက္ျဖစ္တယ္၊ ဒီထဲမွာ စ်ာန္ေတြ ဘာေတြနဲ႔ မဆိုင္ဘူးေနာ္၊ စ်ာန္ေတြက က်င့္မွ ရတဲ့စိတ္ေတြ၊ ဒီထဲမွာ မပါဘူး၊ ဘုန္းႀကီးတို႔ဘ၀မွာ ျဖစ္ႏိုင္တာ (၂၃)ခုပဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ မ်က္စိတို႔ နားတို႔ ေမြးရာပါ ပါသလိုပဲ ေဟာဒီ စိတ္ကလည္း ေမြးရာပါ ျဖစ္တဲ့စိတ္(၂၃)ခု ရွိတယ္၊ ဘ၀င္စိတ္က ေပါက္ဖြားႏိုင္တဲ့ စိတ္ေတြ ရွိေသးတယ္။

သို႔ေသာ္မ်က္စိက ပစၥဳပၸန္အေၾကာင္းမပါဘဲ ေပၚတာ၊ သူ႔ခ်ည္းသက္သက္ စိတ္ကို ေပၚေအာင္ လုပ္ႏိုင္တာ မဟုတ္ဘူး၊ ေစာင္းသံျမည္ေအာင္ ေစာင္းႀကိဳးနဲ႔  ေစာင္းအိုး ညွိထားရမယ္၊ ေစာင္းအိုးနဲ႔ ေစာင္းႀကိဳး ညွိထားရင္ လက္ကေလးနဲ႔ တီးလိုက္တာနဲ႔ အသံ သာသာယာယာ ထြက္လာမွာပဲ၊ အဲဒါလိုပဲ၊ ႐ူပါ႐ံုနဲ႔ စကၡဳပသာဒ၊ ဆံုလုိက္တာနဲ႔ တစ္ၿပိဳင္နက္ ျမင္သိစိတ္စသည္ ေပၚတယ္၊ ေပါင္းဆံုမိတဲ့ အေၾကာင္းေၾကာင့္ ေပၚတယ္၊ အသံနဲဲ႔နား ဆံုရင္ေတာ့ ေသတာ၀ိညာဏ္စိတ္၊ ေနာက္က လက္ခံစိတ္၊ စံုစမ္းစိတ္ေပၚတယ္၊ ဆိုင္ရာ ဆိုင္ရာ အေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ အဲဒီလို ဆက္လာတာ၊ ဒါကို ‘စိတၱနိယာမ’ လို႔ေခၚတယ္။

နိယာမဆိုတာ ျဖ္စဥ္ၾကီးတစ္ခုလို႔ ေျပာတာ၊ the law of nature ဘာျဖစ္လို႔ ေႏြၿပီးတဲ့အခါ မိုးေရာက္၊ မိုးၿပီးတဲ့အခါ ေဆာင္း ေရာက္ရတာလဲ၊ ျဖစ္စဥ္ႀကီးပဲ မဟုတ္လား၊ ဘာျဖစ္လို႔ မိုးရာသီကေတာ့ သစ္ပင္ေတြ လန္းဆန္းၿပီးေတာ့ အရြက္ေတြ ဘာေတြ ဖားၿပီ အပင္ႀကီးက ထြားလာတာတံုး၊ ေဆာင္းက်ေတာ့ ဘာလို႔  အပင္ႀကီးက ေျခာက္သြားတာတံုး၊ ဒါ ဥတုနိယာမပဲ၊ ဒီအတိုင္းပဲ၊ ဒီဟာလည္း the law of mind စိတၱနိယာမပဲ၊ ဒီစိတ္ျဖစ္ရင္ ဒီအတိုင္းျဖစ္ကို ျဖစ္ရမယ္။

ဘုန္းႀကီးတို႔ သႏၱာန္မွာ ၀ိပါက္စိတ္(၂၃)ခု ျဖစ္လာရင္ ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းေတြကို ငဲ့ၿပီးေတာ့  ျဖစ္ၾကရတယ္၊ ခုနေျပာတဲ့ သေႏၶစိတ္ကေလးကေတာ့ ပစၥဳပၸန္ အေၾကာင္းနဲ႔ ဘာမွ မဆိုင္ဘူး၊ ပဋိသေႏၶအခါမွာ ျဖစ္တဲ့ဟာက သူ႔ဘာသာသူ ကံအစြမ္းနဲ႔ ျဖစ္ေနမွာပဲ၊ ဒီသေႏၶစိတ္ကေလးနဲ႔ အခု၀ိပါက္စိတ္မ်ိဳးကို “အေျခခံစိတ္နဲ႔ ျဖစ္ေပၚစိတ္” လို႔ ခြဲႏိုင္တယ္။

 အာ၀ဇၨန္းစိတ္ ၂-ခု

ေနာက္တစ္ခုက ကုသိုလ္ကံကေပးတာလည္း မဟုတ္ဘူ၊ အကုသိုလ္ကံက ေပးတာလည္း မဟုတ္ဘူး၊ ကံရဲ႕အက်ဳိး မဟုတ္ဘဲ ေပၚလာတဲ့စိတ္ႏွစ္ခု ရွိေသးတယ္၊ ဘာေၾကာင့္ ဒီစိတ္ႏွစ္ခု ေပၚလာလဲဆိုရင္ ၀တၳဳနဲ႔အာ႐ံု တိုက္လိုက္တဲ့ စြမ္းအားေၾကာင့္ ေပၚလာတယ္၊ ၀တၳဳနဲ႔အာ႐ံုဆိုတာ မ်က္စိနဲ႔ အဆင္းအာ႐ံုတိုက္တာ နားနဲ႔ သဒၵါ႐ံု၊ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ဂႏၶာ႐ံု၊ လွ်ာနဲ႔ရသာ႐ံု၊ ကိုယ္နဲ႔ ေဖာ႒ဗၺာ႐ံု တိုက္တာ၊ အဲဒီလိုတိုက္ၿပီး ေပၚလာတဲ့စိတ္ကို အာ၀ဇၨန္းလို႔ ေခၚတယ္၊ သူက ဘ၀င္စိတ္ေတြကို ရပ္ေအာင္ လုပ္ၿပီး အာ႐ံုအသစ္သို႔ ဦးလွည့္ေအာင္ လုပ္တာ၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ စာေပက်န္းဂန္ထဲမွာ “ဘ၀ဂၤ ံ အာေ၀ေဋတိ” ဘ၀င္စိတ္ ေတြကို အလွည့္အေျပာင္း ျဖစ္ေအာင္လုပ္တက္လို႔ဆိုတာ။

ခုန ပင္ကိုယ္အေျခခံ ဘ၀င္စိတ္က ကံအစြမ္းနဲ႔ ကံ,ကမၼနိမိတ္, ဂတိနိမိတ္ အာ႐ံုတစ္ခုခုကို အာ႐ံုျပဳၿပီး သူ႔အရွိန္နဲ႔သူ သြားေနတာ။ ဒီ အာ၀ဇၨန္းစိတ္ ေပၚလိုက္တာနဲ႔ ဘ၀င္စိတ္ဟာ ျပတ္ေတာက္သြားတယ္၊ စိတ္ဆိုတာ ႏွစ္ခုၿပိဳင္ မျဖစ္ဘူး၊ တစ္ခုခ်င္သာ ျဖစ္တယ္၊ ဘ၀င္စိတ္အစဥ္ကို အာ၀ဇၨန္းက ျဖတ္ေတာက္လုိက္တာ၊ အာ႐ံုအသစ္ ေပၚလိုက္တာနဲ႔ တၿပိဳင္နက္ အဲဒီ အာ႐ံုအသစ္က စကၡဳပသာဒ႐ုပ္ေတြကို လာတိုက္ခိုက္ လို္က္တာ၊  ပိတ္ထားတဲ့ တံခါးကို လာၿပီးေခါက္တာနဲ႔ တူတယ္။

အိမ္ထဲမွာ တံခါးပိတ္ေနတုန္း အျပင္ကတံခါးကို (ေဒါက္ေဒါက္)နဲ႔ ေခါက္လိုက္ရင္ အေတြးေတြ ျပတ္္မကုန္ဘူးလား၊ အိမ္ထဲမွာ  ေနေနတုန္း တံခါးကို လာေခါက္ရင္ အေတြးေတြ ရပ္သြားတာ၊ တံခါးသြားဖြင့္ရတယ္၊ တံခါးသြားဖြင့္တာ အာ၀ဇၨန္းနဲ႔ တူတယ္၊ ဖြင့္ေပးလိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ တံခါးေခါက္သူကို ျမင္တာက စကၡဳ၀ိညဏ္စိတ္ ျဖစ္တာနဲ႔တူတယ္၊ လာပါ လာပါလုိ႔ ေခၚလိုက္တာက သမၸဋိစိ ၦဳင္းက လက္ခံလိုက္တာနဲ႔ တူတယ္၊ ဘာကိစၥ လာတုန္းလို႔ေမးတာက သႏၱီရဏ နဲ႔တူတယ္၊ သူေျပာတဲ့အတိုင္း သေဘာေပါက္သြားၿပီး ကိစၥရွိလို႔ လာတာလို႔ သိလိုက္တာ၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်လိုက္တာက ၀ုေ႒ာ၊ ေကာ္ဖီေလး ဘာေလး အတူေသာက္တာ ေဇာ၊ ၿပီးေတာ့ ႏႈတ္ဆက္ၿပီး ျပန္သြားတာ တဒါ႐ံုေပါ့၊ ျပန္သြားၿပီးေနာက္ တံခါးပိတ္လိုက္တာက ဘ၀င္ျပန္က်သြားတယ္၊ ဒါျဖစ္စဥ္ပဲ၊ ဒါ့ျပင္ ကိစၥေတြလည္း ဒီအတိုင္း သြားေနတာ။

အဘိဓမၼာဆိုတာ လူတြရဲ႕ အေၾကာင္းကို ရွင္းျပေနတာ၊ ဒီလို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း နားလည္ရမွာ၊ ဘုရား တရားေတာ္ေတြက တကယ့္လက္ေတြ႔ အရွိကို ေဟာေနတာေနာ္၊ စကားလံုးေတြက ကိုယ္နဲ႔မရင္းႏွီးလို႔ တျခားအေၾကာင္းေတြ ေျပာေနတယ္ ထင္တာ၊ ဒီလို မဟုတ္ဘူးေနာ္၊ ဒီလို ျဖစ္စဥ္ေတြထဲက ေန႔စဥ္ ေတြ႔ေနတာ ေတြကို ေျပာေနတာ။

***** ဆက္ရန္

*ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္* အဂၢမဟာပ႑ိတ အရွင္နႏၵမာလာဘိ၀ံသ (Ph.D)
အဘိဓမၼာ ျမတ္ေဒသနာ (ပထမတြဲ) (စာ ၂၀၂-၂၀၈)  မွ ေကာက္ႏႈတ္ေရးသား ပူေဇာ္ပါသည္။

တင္ျပသူ Yanan Sanein အခ်ိန္ 4:25 PM