အမွတ္စဥ္(၄၀) {အနမတဂၢ၊ ပဋိသေႏၶစိတ္၊ လူ႔ပဋိသေႏၶစိတ္ ၂-မ်ိဳး၊ မဟာ၀ိပါတ္စိတ္ ၈-ခု၊ ဘုရားအေလာင္းတို႔ရဲ႕ ပဋိသေႏၶစိတ္}

အနမတဂၢ

သံသရာထဲမွ ေရွ႕စိတ္ခ်ဳပ္ရင္ ေနာက္စိတ္ျဖစ္တယ္၊ ဒီအတိုင္း သြားေနတာ၊ ဘ၀သံသရာဟာ ဘယ္က စ,ခဲ့တယ္လို႔ ေျပလို႔ မရေအာင္ အလြန္ရွည္ၾကာတယ္၊ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကိုယ္ေတာ္ျမတ္က ‘အနမတေဂၢါ ယံ ဘိကၡေ၀ သံသေရာ’ တ့ဲ၊ ျဖစ္လုိက္ အိုလိုက္ နာလုိက္ ေသလိုက္ဆိုတဲ့ ဒီ ျဖစ္စဥ္ ႀကီးတစ္ခုလံုးဟာ အနမတဂၢ လို႔ ေဟာတယ္။ အနဳ+ အမတ+ အဂၢ၊ ဒီစကားလံုး သံုးလံုးကို ေပါင္းထားတာ အႏု-အသိဉာဏ္ျဖင့္ ေနာက္ေၾကာင္း ျပန္လိုက္တဲ့အခါ၊ အမတ-မသိႏို္င္တဲ့၊ အဂၢ-အစ၊ ဘယ္က စခဲ့တာလဲလို႔ ေတြးၾကည့္ရင္ ဘယ္ေတာ့မွ အစကို မသိႏိုင္ဘူးလို႔ ေျပာတာ။

ေနာက္တစ္နည္း “န+ အမတ+ အဂၢ” အစကို မသိႏိိုင္ဘူး၊ ျမတ္စြာဘုရား ေဟာထားတဲ့ အနမတဂၢဆိုတာ သံသရာ၏ အစဟာ မသိႏိုင္ဘူး၊ ဘယ္ေလာက္ ရွည္သလဲလို႔ ေမးရင္ အလြန္ရွည္တယ္၊ အသိဉာဏ္နဲ႔ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ၿပီး လွည့္လိုက္လို႔ရွိရင္ အမတ-မသိႏိုင္တဲ့၊ အဂၢ-အစရွိတယ္၊ ဒါကို အနမတဂၢလုိ႔ေခၚတာ။

မသိႏိုင္ဘူးဆိုတာနဲ႔ မရွိဘူးဆိုတာမတူဘူး၊ ဒါကိုလည္း သတိထား၊ မသိႏိုင္ဘူး ေျပာတာလား၊ မရွိဘူး ေျပာတာလား၊ မသိႏိုင္ဘူး ေျပာတာ၊ ဒါေတြကို ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ရွာ

ေနရင္ မဆံုးႏိုင္ေတာ့ဘူး ဆိုတာမ်ိဳးလိုပဲ၊ ဘာျဖစ္လို႔ မသိႏိုင္သလဲ ဆိုရင္ ရွည္ခ်င္တိုင္းရွည္လို႔ မသိႏိုင္တာ၊ အဲဒီ မသိႏိုင္တဲ့စိတ္ အစဥ္ႀကီးဟာ တစ္ခုျဖစ္ၿပီး တစ္ခုပ်က္နဲ႔ ဆံုးကုိ မဆံုးႏိုင္ေတာ့ဘူး၊ လူသားေတြအေနနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ အရင္ဘ၀ရဲ႕ ေနာက္ဆံုး စိတ္သည္ စုတိစိတ္၊ ဒီလိုမွတ္ရမယ္၊ က ဒီဘ၀မွာ ဘယ္စိတ္က စလဲ။

ပဋိသေႏၶစိတ္

ပဋိသေႏၶစိတ္က စတယ္၊ လူသားေတြအတြက္ ပဋိသေႏၶစိတ္က ဘာစိတလည္းဆိုေတာ့ အက်ိဳးစိတ္ ၀ိပါတ္စိတ္ျဖစ္တယ္၊ “၀ိ” ဆိုတာ မတူထားျခားတဲ့ သဘာ၀လကၡဏာခ်င္းကြဲျပာျခားနားတဲ့  ကုသိုလ္,အကုသိုလ္ရဲ႕၊ ပါက-အက်ိဳးတရား၊ အဲဒါကို ဘာသာမျပန္ဘဲ ‘၀ိပါက္စိတ္’ လို႔ ေျပာလိုက္တယ္။

လူေတြရဲ႕ သႏၱာန္မွာ အက်ိဳးတရားျဖစ္တဲ့ ၀ိပါစိတ္ေတြ ရွိတယ္၊ အက်ိဳးဆိုတာ ဘယ္သူ႕ရဲ အက်ိဳးလည္းဆိုေတာ့ အတိတ္ဘ၀က ကံတစ္ခုရဲ႕ အက်ိဳး၊ ကံေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာ ရွိတဲ့အထဲက  ကံတစ္ခုခုရဲ႕ အက်ိဳး၊ အဲဒီအက်ိဳးအေနနဲ႔ ဒီဘ၀မွာ ပထမဆံုး ေပၚလာတဲ့ စိတ္ကေလးကုိ ပဋိသေႏၶစိတ္လို႔ ေခၚတယ္။

လူ႔ပဋိသေႏၶစိတ္ ၂-မ်ိဳး

လူ႔သားေတြရဲ႕ ပဋိသေႏၶစိတ္ကို အက်ဥ္းအားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳး ေျပာရေအာင္၊ အသိဉာဏ္ပါတဲ့ ပဋိသေႏၶစိတ္နဲ႔ အသိဉာဏ္ မပါတဲ့ ပဋိသေႏၶစိတ္။ စာေပလိုေျပာရင္ ‘ဉာဏသမ၌ယတ္ ပဋိသေႏၶစိတ္’၊ ‘ဉာဏ၀ိပၸယုတ္ ပဋိသေႏၶစိတ္’။

‘ဉာဏသမၸယုတ္’ ဆိုတာ အသိဉာဏ္ပါတဲ့ ပဋိသေႏၶစိတ္၊ ‘ဉာဏ၀ိပၸယုတ္’ ဆိုတာ အသိဉာဏ္မပါတဲ့ ပဋိသေႏၶစိတ္၊ အဲဒါကို အဘိဓမၼာေလ့လာသူအေနနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ မဟာ၀ိပါက္စိတ္(၈)ခုမွာ အသိဉာဏ္ပါတဲ့ ၀ိပါစိတ္က (၄)ခု၊ အသိဉာဏ္မပါတဲ့ ၀ိပါတ္စိတ္က (၄)ခု ေပါင္း(၈)ခု ျဖစ္တယ္၊ သာမန္လူသား တစ္ေယက္ဟာ အၾကမ္းျဖင္းအားျဖင့္ မဟာ၀ိပါတ္စိတ္(၈)ခု ထဲက တစ္ခုခုနဲ႔ ပဋိသေႏၶ ေနတယ္လို႔ ေျပာရမယ္၊ လူစဥ္မမီတဲ့ လူတစ္ေယာက္ရဲ ၀ိပါက္စိတ္ကို ေျပာပါဆိုရင္ “ကုသလ၀ိပါက္ ဥေပကၡာသႏီၱရဏစိတ္” လို႔ ေခၚတယ္။ 

 စကားလံုးေတြက အဘိဓမၼာ    စကားလံုးေတြ၊ ၾကားဖူးနား၀ မရွိတဲ့သူေတြမွာ ပါဠိဘာသာနဲ႔ ေ၀းေနရင္ေတာ့ နည္းနည္းေလး အခက္အခဲရွိခ်င္ရွိမယ္၊ သို႔ေသာ္ နာမည္ေလးေတာ့ မွတ္ထားေပါ့၊  ဥေပကၡာသႏီၱရဏ ကုသလ၀ိပါက္စိတ္ လို႔ေခၚတယ္၊ ကုသလ၀ိပါတ္စိတ္ဆိုတာ ကုသိုလ္ရဲ႕ အက်ိဳးျဖစ္တဲ့ ဥေပကၡာ သႏီၱရဏစိတ္ျဖစ္တယ္၊ အဲဒါ ဘယ္လိုပုဂၢိဳလ္ေတြမွာ ျဖစ္သလဲဆိုရင္ လူ႔ဘ၀မွာ လူစဥ္မမီဘဲ ျဖစ္လာတယ္၊ သေႏၶကပဲ မ်က္စိ မပါတဲ့ ပုဂၢိဳလ္၊ ဆြ႔ံ,အ,နားမၾကား ျဖစ္လာတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးေတြမွာ ျဖစ္တယ္ေပါ့။

တစ္ခါတစ္ရံ အမိ၀မ္းထဲမွာ မ်က္စိပါၿပီးမွ ပ်က္သြားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးလည္း ရွိေသးတယ္၊ နားၾကားၿပီးမွ တစ္ခုခုေၾကာင့္ ပိုးေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘာေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ နားပ်စ္စီးသြားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳး ရွိေသးတယ္၊ အဲဒါမ်ိဳးက်ေတာ့ ဒီ ပဋိသေႏၶမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး၊  ခုန နားျဖစ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ မ်က္စိ ပါေလာက္ေအာင္ ကုသိုလ္ကံက အားမေကာင္းသည့္ အတြက္ ကုသိုလ္ကလည္း ခပ္ညံ့ည့ံ၊ ဥပမာ ပဲပင္ကသီးတဲ့ ပဲေစ့ေလးေတြဆိုပါေတာ့၊ ၊ ေအာင္တဲ့ အေစ့ရွိသလို မေအာင္တဲ့ပဲေစ့လည္း ရွိပါတယ္၊ မ်ိဳးေစ့ေတြ လိုက္ၾကည့္ရင္ မေအာင္လို႔ရွိရင္ ႐ံႈ႕တံု႕တံု႕ေလး ျဖစ္ေနတယ္ေနာ္၊ သို႔မဟုတ္ ပိုးက်ေနတဲ့ ပဲေစ့ေလးလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ကုသိုလ္ကံစြမ္းအား မေကာင္းဘူးဆိုရင္ ရလာတဲ့ အက်ိဳး ၀ိပါက္စိတ္က ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ မျဖစ္ဘူး၊ မေအာင္ျမင္ႏိုင္ဘူး၊ မေအာင္ျမင္လွ်င္ ပီပီျပင္ျပင္ ျဖစ္မလာဘူး၊ ေအာင္ျမင္မွ ပီျပင္မယ္၊ လူခ်င္းတူေပမယ့္လို႔ အသိဉာဏ္ပါတဲ့ သေႏၶစိတ္က(၄)ခု၊ အသိဉာဏ္မပါတဲ့စိတ္က ဥေပကၡာသႏီၱရဏ ထည့္လိုက္ရင္(၅)ခု အားလုံး (၉)ခု ရွိတယ္လို႔ မွတ္ထားပါ၊ သာမန္ လူသားအေနနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ မဟာ၀ိပါတ္စိတ္ (၈)ခု အေနနဲ႔ ေျပာၾကတာေပါ့၊ အသိဉာဏ္ပါတဲ့လူ၊ အသိဉာဏ္ပါတဲ့သူ၊ အသိဉာဏ္ပါတဲ့ထဲကမွ နံပါတ္(၁)လား၊ (၂)လား၊ (၃)လား (၄)လား ကြဲျပားေသးတယ္၊ စိတ္ရဲ႕ စြမ္းအားေတြ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး မတူၾကဘူး။

မဟာဝိပါတ္စိတ္ ၈-ခု

ပထမ သေဘာေပါက္ေအာင္ မဟာဝိပါတ္စိတ္ (၈)ခု ဆိုတာကို ေျပာၾကည့္ရေအာင္၊ မဟာဝိပါတ္(၈)ခုကို ဘယ္ပံုဘယ္နည္းနဲ႔ ခြဲတာလည္းဆိုတာ အၾကမ္းဖ်င္း ရွင္းေအာင္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ အသိဉာဏ္ ပါ,မပါ ဒီႏွစ္ခုကို အရင္ မွတ္ရမယ္၊ အဲဒီႏွစ္ခုမွာ ခံစားခ်က္နဲ႔ ထပ္ခြဲလိုက္၊ အသိဉာဏ္ ပါတဲ့စိတ္မွာလည္း ဝမ္းသာတဲ့ခံစားခ်က္၊ ဝမ္းသာမႈ မပီျပင္တဲ့ခံစားခ်က္ ရွိတယ္၊ အသိဉာဏ္ မပါတဲ့စိတ္မွာလည္း ဝမ္းသာတဲ့ခံစားခ်က္၊ ဝမ္းသာမႈ မပီျပင္တဲ့ခံစားခ်က္ ဆိုတာ ရွိတယ္၊  အသိဉာဏ္ပါ, မပါ၊ ဒီႏွစ္ခုကို ဝမ္းသာမႈ ထင္ရွား မထင္ရွား ဒီႏွစ္ခုနဲ႔ ထပ္ၿပီးခြဲျခားလုိ႔ ရတယ္။

စာလိုေျပာရင္ အသိဉာဏ္ပါတဲ့စိတ္ကို ဉာဏသမၸယုတ္စိတ္၊ အသိဉာဏ္မပါတဲ့စိတ္ကို ဉာဏဝိပၸယုတ္စိတ္ လို႔ေခၚတယ္၊ ေသာမနႆ၊ ဥေပကၡာ ဒီႏွစ္ခုကို ေျမွာက္၊ (၂)ကို (၂)နဲ႔ ေျမွာက္ရင္ (၄)ရမယ္၊ တစ္ခါ ထပ္မွတ္လိုက္၊ ပင္ကိုယ္က စိတ္စြမ္းအား ထက္ျမတ္မႈ ရွိတာနဲ႔ မရွိတာ၊ စိတ္စြမ္းအား ထက္ျမတ္မႈ ရွိတာကို အသခၤါရိကစိတ္၊ မရွိတာကို သသခၤါရိကစိတ္၊ဒီစိတ္ႏွစ္ခုနဲ႔ ထပ္ေျမွာက္လိုက္မယ္၊ အဲဒါကို ‘မဟာ ဝိပါက္စိတ္(၈)ခု’ လို႔ ေခၚတယ္၊ အလြယ္နည္းနဲ႔ မွတ္ထားဖို႔ အေျခခံ အၾကမ္းဖ်င္း ခြဲျခားတာျဖစ္တယ္။

ဘုရားေလာင္းတို႔ရဲ႕ ပဋိသေႏၶစိတ္

စိတ္မွန္ရင္ ခံစားခ်က္ရွိတာခ်ည္းပဲ၊ ခံစားခ်က္ထင္ရွားတဲ့စိတ္၊ ခံစားခ်က္ မထင္ရွားတဲ့စိတ္ ႏွစ္ခုရွိတယ္၊ အေျခခံအားျဖင့္ ေျမွာက္ပြားထားတာ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆိုေတာ့ စိတ္စြမ္းအားခ်င္း တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု မတူဘူးေလ၊ နံပါတ္(၁) မဟာဝိပါတ္စိတ္က ခံစားမႈက ဝမ္းသာတယ္၊ အသိဉာဥ္ရွိတယ္၊ သိတ္ထက္ျမက္တယ္၊ ျမတ္စြာဘုရားအေလာင္း  ပဋိသေႏၶေနတာ အဲဒီ နံပါတ္(၁)စိတ္နဲ႔နတာ၊ ဘုရားရဲ႕ ပဋိသေႏၶစိတ္က ဝမ္းသာတယ္၊ အသိဉာဏ္ရွိတယ္၊ ထက္ျမက္တယ္၊ တိုက္တြန္း ႏိႈးေဆာ္ေနရတာမဟုတ္ဘူး၊ ပင္ကိုယ္ ထက္ျမက္တယ္။

*ဆက္ရန္*  အခန္း(၄) စိတ္ကိုေလ့လာသံုးသပ္ျခင္း မွ {အသိဉာဏ္ ပါ,မပါ၊ တိဟိတ္ႏွင့္ ဒိြဟိတ္၊ သခၤ ါရပစၥယာ ဝိညာဏံ၊ ပဋိသေႏၶ, ဘဝင္, စုတိ တစ္ဘဝမွာတူ} အား ဆက္လက္ေရးသား ပူေဇာ္ပါမည္။

 *ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္* အဂၢမဟာပ႑ိတ အရွင္နႏၵမာလာဘိ၀ံသ (Ph.D)
အဘိဓမၼာ ျမတ္ေဒသနာ (ပထမတြဲ) (စာ ၁၉၀-၁၉၅)  မွ ေကာက္ႏႈတ္ေရးသား ပူေဇာ္ပါသည္။

တင္ျပသူ Yanan Sanein အခ်ိန္ 7:35 AM