အခန္း (၆)
စိတ္၏ အညစ္အေၾကးမ်ား
ဗုဒၶျမတ္စြာက အဂၤုတၱရ နိကာယ္မွာ “ပဘႆရ မိဒံ ဘိကၡေဝ စိတံၱ” စိတ္ကေလးဟာ ျဖဴစင္ ဝင္းလက္ေနတယ္လို႔ ေဟာေတာ္မူတယ္၊ တင္စားၿပီးသံုးတဲ့ အသံုးေနာ္၊ လူေတြလည္း ေျပာၾကတယ္ မဟုတ္လား၊ အသံဆိုတာ ျမင္ရတာလား၊ ၾကားရတာလား၊ ၾကားရတာေနာ္၊ ဒါေပမယ့္ မေျပာၾကဘူးလား၊ အသံနက္ၾကီးနဲ႔တဲ့၊ အသံျပာႀကီးနဲ႔တဲ့၊ အသံဝါႀကီးနဲ႔တဲ့၊ ဘယ္လိုလုပ္ၿပီး အျပာေတြ အဝါေတြ ျမင္ၾကလဲ၊ ေျပာတယ္ မဟုတ္လား၊ ေအး ဒီမွာလည္းပဲ ျမတ္စြာဘုရားက “ပဘႆရ မိဒံ ဘိကၡေဝ စိတံၱ” စိတ္ကေလးဟာ ျဖဴစင္ၿပီး ဝင္းလက္ေနတာ၊ ပဘႆရ ဆိုတာ ပဘာ- အေရာင္အဝါေတြ၊ သရ-ထြက္ေနတယ္လို႔ ဒီလိုေျပာတာ၊ ျဖဴစင္တယ္၊ စင္ၾကယ္တယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ကို ေဖာ္ျပတာပါေနာ္။
“ပဘႆရ မိဒံ ဘိကၡေဝ စိတံၱ၊ တဥၥ ေခါ အာဂႏၱဳ ေကဟိ ဥပကိၠေလေသဟိ ဥပကိၠလိ႒ံ” ။
အခုလို ပါဠိေတြ နည္းနည္းပါးပါး ရြက္ရတာ တျခားမဟုတ္ဘူး၊ ျမတ္စြာဘုရား ေဟာခ့ဲတယ္ဆိုတာ သက္ေသျပဖို႔ အတြက္ေနာ္၊ ဘုရားက ဒီလို ေဟာခဲ့တာ။
ဣဒံ စိတၱံ - ဤစိတ္သည္၊ ပဘႆရံ- ၿပိဳးၿပိဳးျပက္ျပက္ အေရာင္တလက္လက္နဲ႔ စင္ၾကယ္၍ ေနပါေပေတာ့၏။ တဥၥ- ထို စင္ၾကယ္ေနတဲ့ စိတ္ကေလးဟာ၊ အာဂႏၱဳေကဟိ- အခိုက္အတန္႔ ေပၚလာတဲ့၊(အာဂႏၲဳဆိုတာ ဧည့္သည္၊ ေရာက္ေရာက္လာတက္တယ္ေပါ့၊ ဧည့္သည္ဆိုတာ လာလာလည္တက္လို႔ ဧည့္သည္ေခၚတာေပါ့)၊ အာဂႏၲဳေကဟိ- ဧည့္သည္ ျဖစ္ကုန္ေသာ၊ ဥပကိၠေလေသဟိ- အညစ္အေၾကးတို႔သည္၊ ဥပကိၠလိ႒ံ- ညစ္ႏြမ္းေစအပ္ေလေတာ့၏။
ပင္ကိုယ္စိတ္ကေလးက ျဖဴစင္ဝင္းလက္ေနတာတဲ့၊ ေခတၱခဏ ေရာက္ေရာက္လာတက္တဲ့ ဧည့္သည္ေတြေၾကာင့္, ညစ္ႏြမ္းစရာေတြေၾကာင့္ ညစ္ႏြမ္းသြားရတယ္လုိ႔ ဒီလိုေျပာတယ္၊ အဲဒီေတာ့ စိတ္ကေလးက ထာဝရ ညစ္ႏြမ္းေနတာ မဟုတ္ဘူး၊ အခုိက္အတန္႔ စိတ္ရဲ႕အညစ္အေၾကးေတြ ဝင္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ စိတ္က ညစ္ႏြမ္းရတယ္၊ ဒါက စိတ္နဲ႔ အညစ္အေၾကးကို ခြဲထုတ္လို႔ရေအာင္, ခြဲထုတ္လို႔ ရႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ျမတ္စြာဘုရားက လမ္းညႊန္ျပတာေနာ္။
ျဖဴစင္ေနတဲ့ အဝတ္ကေလးတစ္ခု ညစ္ႏြမ္းလာတယ္ဆိုေတာ့ အဝတ္က တျခား၊ ညစ္ႏြမ္းေနတဲ့ အညစ္အေၾကးက တျခား၊ ဒီလို မဟုတ္လား၊ အဲဒီ အညစ္အေၾကးေတြကို ေလွ်ာ္ဖြတ္လိုက္တဲ့ အခါ အဝတ္ပါ ေပ်ာက္သြားသလား၊ (သို႔မဟုတ္) အညစ္အေၾကးေလးေတြသာ ေပ်ာက္သြားတာလား၊ အညစ္အေၾကးေတြသာ ေပ်ာက္သြားတာ၊ အဲဒီလိုမ်ိဳးပဲ စိတ္ ေပ်ာက္မသြားဘူး၊ စိတ္ထဲမွာ ေပၚလာတဲ့ အညစ္အေၾကးေတြသာ ေပ်ာက္တာ။
ဒါျဖင့္ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြဆိုတာ ဘာေတြလဲ၊ အဘိဓမၼာက်မ္းမွာ ျမတ္စြာဘုရားက စိတ္ရဲ႕ အညစ္ေၾကးအေနနဲ႔ အကုသိုလ္ေစတသိတ္ ၁၄-မ်ိဳး ေဟာထားတယ္၊ ကိေလသာနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ၁၀-မ်ိဳးပဲ ရွိတယ္၊ ဒီက ၄-မ်ိဳးပိုတယ္ေပါ့၊ အဲဒီ ၁၄-မ်ိဳးထဲက ကိေလသာလို႔ နာမည္ေပးထားတာက ၁၀-မ်ိဳးေပါ့၊
ကိေလသာလို႔ နာမည္ေပးေပမယ့္လို႔ အကုသိုလ္ ေစတိက္ဆိုတာ စိတ္ရဲ႕ အညစ္ေၾကးေတြ ခ်ည္းပဲ၊ အဲဒီ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြေၾကာင့္ စိတ္ဟာ ညစ္ႏြမ္းေနရတယ္။ အဝတ္ေတြ ညစ္ႏြမ္းရင္ လူေတြက ဆပ္ျပာနဲ႔ ေရနဲ႔ ေလွ်ာ္ၾကတယ္၊ စိတ္ေတြ ညစ္ႏြမ္းရင္လည္း ေလွ်ာ္တဲ့ နည္းလမ္းေတာ့ ရွိရမွာေပါ့၊ အဝတ္ညစ္ႏြမ္းရင္ေတာ့ ေလွ်ာ္ၾကသလို ကိုယ့္စိတ္ေလး ညစ္ႏြမ္းရင္လည္း ေလွ်ာ္ဖြပ္ဖို႔ မေမ့ၾက ေလနဲ႔။
ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းတ့ဲ စိတ္ကေလးျဖစ္လာေအာင္ ေခတၱခဏေရာက္လာတဲ့ အညစ္အေၾကးဆိုတာေတြကို ေလွ်ာ္ဖြပ္ပစ္ရမွာပဲ၊ အဝတ္ေလွ်ာ္တဲ့အခါ တစ္ခ်ိဳ႕ အညစ္အေၾကးမ်ိဳးေတြက တစ္ခါ၊ ႏွစ္ခါ ေလွ်ာ္႐ံုနဲ႔ ဖြပ္႐ံုနဲ႔ မရဘူး၊ ေတာ္ေတာ္ စြဲေနတာေနာ္၊ ေတာ္ေတာ္စြဲတဲ့ အညစ္အေၾကးလည္း ရွိတယ္၊ သာမန္ တစ္ခါ, ႏွစ္ခါ ေလွ်ာ္႐ံုနဲ႔ ေပ်ာက္သြားတဲ့ အညစ္အေၾကးလည္း ရွိတယ္၊ ဒီလိုပဲ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးမွာလည္းပဲ တခ်ိဳ႕ အညစ္အေၾကးေတြက စြဲထင္ေနတယ္၊ ခုမွ ညစ္တာ မဟုတ္ဘူး၊ သံသရာက ညစ္လာတာဆိုေတာ့ လံုး စြဲထင္ေနတာ၊ တစ္ခါ, ႏွစ္ခါ ေလွ်ာ္႐ံုေလးနဲ႔ မရဘူး။
စိတ္အညစ္အေၾကး ေလွ်ာ္နည္း
ေလွ်ာ္တယ္ဆိုတာ တျခားနည္းနဲ႔ ေလွ်ာ္ရမွာေတာ့ မဟုတ္ဘူး၊ သမထက်င့္စဥ္ က်င့္ၿပီးေတာ့ ေလွ်ာ္တယ္၊ ဝိပႆနာက်င့္စဥ္ က်င့္ၿပီးေတာ့ ေလွ်ာ္တယ္၊ စိတ္ေကာင္း ႏွလံုးေကာင္း ႏွလံုးသြင္း မွန္မွန္ေလး ထားၿပီးေတာ့ ေလွ်ာ္တယ္၊ ဒါ ေလွ်ာ္ဖြပ္နည္းပဲ၊ ေလွ်ာ္ဖြပ္တဲ့နည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ႀကိဳးစားၾကရမွာ၊ ႀကိဳးစား အားထုတ္တယ္ဆိုတာ အညစ္အေၾကးေတြ မစြဲေသးရင္ မစြဲေအာင္ သတိထား၊
ဆိုပါစို႔၊ အဝတ္ကေလး ဝတ္တဲ့အခါ အညစ္အေၾကးေတြ ထိမွာစိုးလို႔ မထိေအာင္ ႐ို႐ိုေသေသ ဝတ္ၾကတယ္ မဟုတ္လား၊ အဝတ္ကို ႐ို႐ိုေသေသ ဝတ္ၾကသလို ကိုယ့္စိတ္ကေလးလည္း အညစ္အေၾကးေတြ ကပ္မလာေအာင္ ႐ို႐ိုေသေသ ထားရမယ္၊ အဲဒီလို ႀကိဳးစားတာကို သမၼာဝါယာမ။
အဲဒါကို ‘သံဝရ’ လို႔လည္း ေခၚတယ္၊ ဆို႔ပိတ္ထားတယ္၊ အညစ္အေၾကး မေရာက္ေစရဘူး၊ ျဖဴစင္ေနတဲ့ ကိုယ့္အဝတ္ကေလးထဲမွာ အညစ္အေၾကးေတြလာ မစြဲေအာင္လို႔ ဂ႐ုစိုက္ၿပီးေတာ့ သံဝရ- ဆို႔ပိတ္မႈလို႕ ေျပာတာ၊ အဲဒီလို ဆို႔ပိတ္လို႔ မေတာ္တဆ အညစ္အေၾကးတစ္ခု ရလာၿပီ၊ ေရာက္လာၿပီ ဆိုလို႔ရွိရင္ ေလွ်ာ္ဖြပ္ပစ္၊ ဒါ ႀကိဳးစား အားထုတ္မႈပဲ။
စိတ္လည္းဒီအတိုင္းပဲ။
(၁) မေပေအာင္ အညစ္အေၾကး မကပ္ေအာင္ထိန္းသိမ္း၊
(၂) ကပ္လာၿပီဆိုလို႔ရွိရင္ ထိုအညစ္အေၾကးကို ေလွ်ာ္ပစ္၊
(၃) ေနာက္ထပ္ အညစ္အေၾကး မလူးေအာင္ အညစ္အေၾကး မလူးလို႔ သန္႔ျပန္႔ေနတဲ့
အေနအထား ေရာက္ေအာင္ ႀကိဳးစားအားထုတ္၊
(၄) ထို သန္႔ျပန္႔မႈ တိုးတက္ၿပီး သန္႔ျပန္႔လာေအာင္ ႀကိဳးစားတဲ့။
ဒါအညစ္အေၾကးကို ဖြပ္ေလွ်ာ္တဲ့နည္း၊ လုပ္ပံုလုပ္နည္းေပါ့။ စိတ္အညစ္အေၾကးကို ဖြပ္ေလွ်ာ္တဲ့အခါ ေကာင္းတဲ့အာ႐ံု တစ္ခုခု ယူၿပီးေတာ့ စိတ္အျခအေန ေျပာင္းပစ္တာ၊ ေလွ်ာ္ပစ္တာ။ ဘုရားဂုဏ္ကို အာ႐ံုျပဳၿပီးေတာ့လည္း ေလွ်ာ္ပစ္လို႔ရတယ္၊ တရားဂုဏ္ေတာ္ကို အာ႐ံုျပဳၿပီးေတာ့လည္း ေလွ်ာ္ပစ္လို႔ရတယ္၊
ဝိသာခုေပါသထသုတ္မွာ ျမတ္စြာဘုရားက အဲဒီ နည္းလမ္းေတြေပးထားတာ ရွိတယ္ေနာ္၊ တရားဂုဏ္, သံဃာဂုဏ္ အာ႐ံုျပဳၿပီးေတာ့လည္း စိတ္အညစ္အေၾကးေတြ ေလွ်ာ္လို႔ရတယ္၊ ကိုယ့္ရဲ႕ ကိုယ္က်င့္တရားကို အာ႐ံုၿပဳၿပီးေတာ့လည္း ႏွလံုးသြင္း ဆင္ျခင္ၿပီးေတာ့လည္း စိတ္အညစ္အေၾကးကို ေလွ်ာ္လို႔ရတယ္။
ဆိုလိုတာက ကမၼ႒ာန္းအာ႐ံုေတြထဲက ဘယ္အာ႐ံုနဲ႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီ အာ႐ံုနဲ႔ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြကို ေလွ်ာ္လို႔ ဖြပ္လို႔ရတယ္၊ စင္ၾကယ္သြားေအာင္ လုပ္ရတယ္၊ စိတ္အညစ္အေၾကးဆိုတာ ဘာေတြတုန္းဆိုေတာ့ အဘိဓမၼတၳ အဂၤဟ မွာ စိတ္မွာ လာစြဲကပ္ေနတဲ့ အေနအထားေတြကို ၾကည့္ၿပီး စီစဥ္ထားတာ ရွိတယ္၊ သို႔ေသာ္လည္း ဒီေနရာမွာ ေျပာခ်င္တာကေတာ့ အဲဒီ အညစ္အေၾကးေတြထဲမွာ အျမစ္ကဲ့သို႔ ခိုင္မာတဲ့ အညစ္အေၾကး ၃-မ်ိဳး ရွိတယ္၊ အဲဒါက ေလာဘ, ေဒါသ, ေမာဟ ဆိုတဲ့ အကုသိုလ္ေစတသိက္ အားလံုးရဲ႕ အျမစ္ပဲ ျဖစ္တယ္။
ေလာဘ
ေလာဘ ဆိုတာ ဘာကို ေခၚတာတုန္းလို႔ ဆိုရင္ ‘ေလာဘ’ ဆိုတာ အာ႐ံုကို လိုခ်င္တဲ့သေဘာ၊ အာ႐ံုကို ဆုပ္ကိုင္ထားတဲ့သေဘာ၊ မရေသးရင္ ရခ်င္တယ္၊ ရၿပီးရင္ ဆုပ္ကိုင္ထားတယ္၊ ဒါ ေလာဘသေဘာပဲ။
အာ႐ံုဆိုတာ မ်က္စိက ျမင္ရတဲ့အဆင္း၊ နားက ၾကားရတဲ့အသံ၊ ႏွာေခါင္းက ႐ွဴ႐ိႈက္ရတဲ့ အနံ႔၊ လွ်ာက ခံယူရတဲ့ အရသာ၊ ခႏၶာကိုယ္က ထိေတြ႔ရတဲ့ အထိအေတြ႔၊ စိတ္ကူးႀကံစည္လို႔ ရတဲ့ အႀကံအစည္၊ ဒီအာ႐ံုေတြထဲက ႏွစ္သက္စရာေတြ အာ႐ံုေတြဆိုရင္ ေလာဘက ရခ်င္တယ္၊ ဒါသူ႔သေဘာပဲ၊ ရၿပီးရင္ ဆုတ္ကိုင္ထားခ်င္တယ္၊ မလႊတ္ခ်င္ဘူး။
အဲဒါေၾကာင့္ ေလာဘဆိုတာ အာ႐ံုနဲ႔ စိတ္ကေလးကို Super Glue လို ကပ္ေပးထားတယ္၊ သူက စိတ္ကေလးကို အာ႐ံုနဲ႔ ခြါလို႔မရေအာင္ ကပ္လိုက္တယ္၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ လူေတြဟာ လိုခ်င္တဲ့ အရာေလးကို အၿမဲတမ္း သတိရေနတယ္၊ မခြဲႏိုင္ မခြါရက္ဆိုတာ ျဖစ္ေနတယ္၊ ဘယ္သူက ကပ္ထားလဲ၊ ေလာဘက ကပ္ထားတယ္၊ အဲဒီ ေလာဘကိုပဲ ‘တဏွာ’ လို႔လည္းေခၚတယ္၊ ‘ရာဂ’ လို႔လည္း ေခၚတယ္၊ ႐ႈေထာင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ သဘာဝတရားကို နာမည္ ေပးထားတာပါ။
ေလာဘဆိုတာ လိုခ်င္တယ္ဆိုတဲ့ သဘာဝ ႐ႈေထာင့္က သူ႔ကို ေလာဘလို႔ နာမည္ေပးလိုက္တယ္။
ရာဂတဏွာ
ရာဂ ဆိုတာက်ေတာ့ စိတ္ကို အေရာင္ဆိုးတယ္လို႔ ဒီလို အဓိပၸာယ္ဖြင့္တယ္၊ စိိတ္ထဲမွာ စြဲလမ္းၿပီးေတာ့ အေရာင္ဆိုးတာ၊ စိတ္မွာ ေလာဘအေရာင္ ဆိုးထားရင္ ခၽြတ္လို႔ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မရေတာ့ဘူး၊ စြဲေနတဲ့ အေရာင္လို ရာဂဆိုတာ စြဲေနတယ္၊ စြဲလမ္းသြားတယ္။
တဏွာ ဆိုတာကေတာ့ တတမ္းတတ ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္၊ အဲဒီ အေျခအေနေတြ အားလံုး ရွိေနတယ္၊ ဒါေလာဘရဲ႕ Aspect ေတြေပါ့၊ ေလာဘရဲ႕ သဘာဝကို တရား႐ႈေထာင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကေန ျမတ္စြာဘုရားက အမည္ေပးၿပီး ေဟာလိုက္တာ။
စိတ္ကို အေရာင္ဆိုးျခင္း
ေဟာဒီ ေလာဘဆိုတ စိတ္ထဲမွာ ေပၚလာတဲ့ တရားတဲ့၊ စိတ္မဟုတ္ဘူးေနာ္၊ လူေတြကေတာ့ ေျပာတယ္၊ ငါ့စိတ္က လိုခ်င္တယ္၊ စိတ္ကလို႔သာ ဦးတည္ၿပီး ေျပာလိုက္တာ၊ အမွန္ကေတာ့ ေလာဘဆိုတာ စိတ္ထဲမွာျဖစ္တဲ့အရာသာ ျဖစ္တယ္၊ စိတ္မဟုတ္ဘူး၊ ပင္ကိုယ္စိတ္ကေလးဟာ ဘာနဲ႔ ဥပမာတူတံုးဆိုရင္ ျဖဴစင္ေနတဲ့ အဝတ္ကေလးလိုပဲ၊
ျဖဴစင္ေနတဲ့ အဝတ္ကေလးသည္ အဝါေရာင္ ဆိုးလိုက္လည္း ဝါသြားတယ္၊ အနီေရာင္ ဆိုးလိုက္ရင္ေရာ နီသြားတယ္၊ အညိဳေရာင္ ဆိုးလိုက္ရင္ေရာ ညိဳသြားတယ္၊ အေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳး ဆိုးလို႔ရေနသလို ထို႔အတူပဲ၊ ေလာဘဝင္လာလို႔ရွိရင္ အဝါေရာင္ ျဖစ္သြားတယ္၊ ေဒါသဝင္လာလို႔ရွိရင္ အနီေရာင္ျဖစ္သြားျပန္တယ္၊ ေဆးဆိုးသလို ဒါေတြက စိတ္ကို အေရာင္ဆိုးေနတာ၊ စိတ္ကို ညစ္ႏြမ္းေစတဲ့ ျဖဴစင္တဲ့ သဘာဝတရားကို ပ်က္စီးေစတဲ့ သဘာဝတရားေတြလို႔ ဒီလိုေျပာတာေနာ္။
** ဆက္ရန္ ** {ေမ်ာက္ဖမ္းတဲ့ ေကာ္ေစးနဲ႔တူပံု၊ အျပစ္နည္းေပမယ့္၊ ေဟတုသတၱိ}
*ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္* အဂၢမဟာပ႑ိတ အရွင္နႏၵမာလာဘိ၀ံသ (Ph.D) အဘိဓမၼာ ျမတ္ေဒသနာ (ပထမတြဲ) (စာ ၂၅၇-၂၆၄) မွ ေကာက္ႏႈတ္ေရးသား ပူေဇာ္ပါသည္။
No comments:
Post a Comment