အမွတ္စဥ္(၅၆) {ဒိ႒ိနဲ႔မာန အတူမျဖစ္၊ ဣႆာ၊ မစၦရိယ၊ မစၦရိယ ၅-မ်ိဳး၊ ကုကၠဳစၥ၊ ထိနနဲ႔ မိဒၶ}

ဒိ႒ိနဲ႔မာန အတူမျဖစ္

ေလာဘရယ္, ဒိ႒ိရယ္, မာနရယ္ဟာ ေလာဘမူစိတ္မွာ ယွဥ္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ၾကတယ္တဲ့၊ အယူမွားတဲ့ ဒိ႒ိနဲ႔ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အထင္ႀကီးတဲ့ မာနတို႔ဟာ တူတူယွဥ္တြဲၿပီး မျဖစ္ၾကဘူး၊ ဘာ့ေၾကာင့္ ယွဥ္တြဲၿပီး မျဖစ္တာတံုးဆိုလို႔ရိွရင္ အာ႐ံုခ်င္း မတူလို႔တဲ့၊ အတူတြဲတယ္ ဆိုတဲ့ေနရာမွာ အေျခခံ ဝတၳဳခ်င္း မတူလို႔တဲ့၊ အတူတြဲတယ္ ဆိုတဲ့ေနရာမွာ “အေျခခံဝတၳဳခ်င္းတူရမယ္၊ အာ႐ံုခ်င္းတူရမယ္၊ တၿပိဳင္နက္ ျဖစ္ရမယ္၊ တၿပိဳင္နက္ ျဖစ္ရမယ္၊ တၿပိဳင္နက္ ခ်ဳပ္ရမယ္၊”  ဒါမွ ယွဥ္တယ္၊ associoation ဆိုတာ ဒါမွ တစ္ခုတည္းလို႔ ျဖစ္ရမယ္၊ သို႔ေသာ္ မာနနဲ႔ဒိ႒ိက သူ႔ရဲ႕ အယူအဆ philosophy ကို အာ႐ံုျပဳတယ္ဆိုေတာ့ သူတို႔ ႏွစ္ခုမွာ အာ႐ံုခ်င္း မတူၾကဘူး။

စာေပထဲမွာေတာ့ စြမ္းရည္သတိၱခ်င္း ၿပိဳင္ေနလို႔ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းကို ျပတယ္၊ ျခေသၤ့ႏွစ္ေကာင္ဟာ လိုဏ္ဂူထဲမွာ အတူမေအာင္းသလိုပဲလို႔  ဥပမာေပးတယ္၊ သို႔ေသာ္ အဲဒီ အေၾကာင္းျပထက္ အာ႐ံုခ်င္း မတူလို႔ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းက ပိုၿပီးေတာ့ သဘာဝက်တယ္။ ျခေသၤ့ဆိုတာ အုပ္လုိက္ေနတက္တာ ဆိုေတာ့ တစ္ခါတေလက် သူတို႔တည့္ရင္ ျခေသၤ့အထီးႀကီးေတြ ႏွစ္ေကာင္က လိုဏ္ဂူထဲမွာ အတူေအာင္းတယ္၊ တစ္ခါက TV ထဲမွာ ျခေသၤ့အုပ္ထဲ ျခေသၤ့အထီး ႏွစ္ေကာင္ရွိတာ ေတြ႔ရတယ္၊ TV ၾကည့္ၾကည့္ေပါ့။

ဒါေၾကာင့္မို႔ အာ႐ံုခ်င္း မတူလုိ႔ ဆိုတာက ပိုၿပီးေတာ့ အဓိကက်တယ္၊ မာနက ‘သူ႔ရဲ႕ အရည္အေသြးကို အာ႐ံုျပဳတယ္’၊ ဒိ႒ိက ‘သူရဲ႕ အျမင္ကို အာ႐ံုျပဳတယ္’၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ အာ႐ံုခ်င္း မတူလို႔ သူတို႔ အတူတူမယွဥ္သာဘူး၊ သို႔ေသာ္ ေလာဘနဲ႔ က်ေတာ့ ႏွစ္ခုလံုး ယွဥ္တြဲၾကတယ္။

 ဣႆာ

ေနာက္တစ္ခုက ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီး ျဖစ္လာတဲ့ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြက ဘာေတြတံုးဆိုေတာ့ ပထမ ‘ဣႆာ’ တဲ့၊ ဣႆာဆိုတာ သူတစ္ပါးကို ဂုဏ္မျပဳႏိုင္တာ၊ အေကာင္းမေျပာႏိုင္တာ၊ ဣႆာရွိရင္ အေကာင္းမေျပာႏိုင္ဘူး၊ congratulations မလုပ္ႏိုင္ဘူးေပါ့ေလ။

လူတစ္ေယာက္ ေအာင္ျမင္လာၿပီး စည္းစိမ္ခ်မ္းသာ ရလာတာကို အျခားတစ္ေယာက္က မေက်နပ္ႏိုင္ဘူး၊ မေပ်ာ္ႏိုင္ဘူး၊ လူတစ္ေယာက္ ႀကီးပြားသြားရင္ မၾကည့္ႏိုင္ဘူး၊ မ႐ႈ႕စိမ့္ဘူး၊ မနာလို မ႐ႈစိမ့္ျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာတယ္၊ Jealousy ေပါ့၊ ဒါကလည္း ေဒသနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီး ျဖစ္တာမို႔ ေဒါသမူစိတ္မွာ ယွဥ္တယ္၊ စိတ္ဆိုးတာ မဟုတ္ဘူး၊ သုိ႔ေသာ္ စိတ္ယုတ္တာ စိတ္ပုတ္တာ ျဖစ္တယ္၊ လူတစ္ေယာက္ ေအာင္ျမင္ေနလို႔ရွိရင္ မနာလိုျဖစ္တယ္၊ အေကာင္းမေျပာႏိုင္ဘူး၊ ဒါ ဣႆာပဲ။

မစၦရိယ

ေနာက္တစ္ခု ‘မစၦရိယ’ ဆိုတာ ကိုယ့္ အရည္အေသြးမ်ိဳး သူမ်ားကို မရေစခ်င္တာ၊ ကိုယ့္အေျခအေနမ်ိဳး သူမ်ား မရေစခ်င္တာ၊ ကိုယ္နဲ႔ လာယွဥ္ၿပိဳင္မယ္ဆိုရင္ ကိုယ့္အရည္အေသြးမ်ိဳးကို ကိုယ္ပဲ ပိုင္ဆိုင္ထားခ်င္တယ္၊ ဒါ မစၦရိယ ေခၚတယ္။

မစၦရိယဆိုတာလည္း အတူတူပဲ၊ ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တြဲတယ္၊ အရပ္ထဲမွာေတာ့ မစၦရိဆိုတာ ႏွေျမာတာ၊ ‘ႏွေျမာအိုးမို႔ ဘာမွ အလွဴဘူး၊ မတန္းဘူး၊ မေပးဘူး၊ မကမ္းဘူး’ လို႔ ေျပာၾကတယ္။ မစၦရိယက ႏွေျမာတာခ်ည္းပဲ မဟုတ္ဘူး၊ မစၦရိယဆိုတာ ကိုယ္ႀကီးပြားသလို သူမ်ား မႀကီးပြားေစခ်င္ဘူး၊ ကိုယ္ေအာင္ျမင္သလို သူမ်ား မေအာင္ျမင္ေစခ်င္ဘူး၊ အဲဒါမ်ိဳးကို မစၦရိယလို႔ ေျပာတာ။

 မစၦရိယ ၅-မ်ိဳး

 မစၦရိယ ၅-မ်ိဳးရွိတယ္။ (၁) အာဝါသမစၦရိယ တဲ့၊ ကိုယ့္ေနတဲ့ ေနရာမွာ သူမ်ားလာေနရင္ မႀကိဳက္တာ၊ ဟုတ္လား၊ ကိုယ့္အေဆာက္အဦထဲ သူမ်ားလာရင္ အႀကိဳက္တာ ‘အာဝသမစၦရိယေနာ္’။ ‘အာဝါသမစၦရိယ’ ဆိုတာ  အိမ္မွာတင္ မစၦရိယ ျဖစ္တာမဟုတ္ဘူး၊ မီးရထားနဲ႔ သြားတာေတာင္ ေပါင္ကားထိုင္ေသးတယ္၊ အနားနားမွာ ဒိျပင္လူ လာထိုင္မွာ စိုးလို႔၊ အထုပ္ေလး တင္ထားမယ္၊ မထိုင္ေစခ်င္ဘူး၊ ေနရာ မေပးခ်င္ဘူး၊ အဲဒါမ်ိဳး ေျပာတာ အာဝါသမစၦရိယ ဆိုတာ။

(၂) ‘ကုလမစၦရိယ’ ကိုယ္နဲ႔ေပါင္းသင္းတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္ကုိ လာၿပီးေတာ့ မိတ္ေဆြဖြဲ႔ရင္ မႀကိဳက္တာ၊ ကုလမစၦရိယ၊ ဘုန္းႀကီးေတြက်ေတာ့ ကိုယ့္ဒကာ, ဒကာမမ်ားကို သူမ်ား ဒကာ, ဒကာမျဖစ္မွာ မႀကိဳက္တာ ကုလမစၦရိယပဲ၊ ကိုယ့္မိတ္ေဆြ သူ႔မိတ္ေဆြ လာလုပ္မွာ မႀကိဳက္ဘူး၊ ကုလမစၦရိယ။

 (၃) ‘လာဘမစၦရိယ’၊ ကိုယ္ရတာမ်ိဳး သူမ်ား မရေစခ်င္တာ လာဘမစၦရိယ။

(၄) ‘ဝဏၰမစၦရိယ’ ဆိုတာ ေက်ာ္ၾကားမႈနဲ႔ သတ္သက္လာလို႔ ရွိရင္ ကိုယ္ပဲေက်ာ္ၾကားခ်င္တယ္၊ သူမ်ား မေက်ာ္ၾကားေစခ်င္ဘူး။

(၅) ‘ဓမၼမစၦရိယ’ဆိုတာ ကိုယ္သိတဲ့တရားကို သူမ်ား မေပးခ်င္ဘူး၊ ကိုယ္သိတဲ့ ဗဟုသုတေတြ သူမ်ားကို မျဖန္႔ေဝခ်င္ဘူး၊ သူတစ္ေယာက္ထဲပဲ တကယ့္ကို ဂု႐ုႀကီး လုပ္ခ်င္တယ္ ေပါ့ေလ၊ တစ္ေလာကလံုးရဲ႕ ဂု႐ုႀကီး၊ သူပဲ သိတယ္၊ က်န္တဲ့လူေတြ မသိရဘူး၊ အဲဒါမ်ိဳး လုပ္ခ်င္တာ၊ အဲဒါ ဓမၼမစၦရိယ လို႔ေခၚတယ္။

‘အာဝါသမစၦရိယ၊ ကုလမစၦရိယ၊ လာဘမစၦရိယ၊ ဝဏၰမစၦရိယ၊ ဓမၼမစၦရိယ’ ဆိုၿပီးေတာ့ မစၦရိယငါးမ်ဳိး ရွိတယ္၊ မစၦရိယဆိုတာ ကိုယ္ရထားတဲ့ အေနအထားမ်ိဳး သူမ်ားကို မရေစခ်င္တာ အဲဒါကို ေျပာတာေနာ္၊ ဒါလည္းပဲ မရေစခ်င္ဘူး ဆိုေတာ့ သူက ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တယ္။

ဘုန္းႀကီးတို႔ ငယ္ငယ္တုန္းက ရန္ကုန္ေရာက္ရင္ ေရႊတိဂံုဘုရားဖူးၿပီး တိရစာၦန္႐ံုကို သြားၾကည့္တာေပါ့၊ တိရစာၦန္႐ံု သြားတဲ့အခါမွာ အထူးအားျဖင့္ ဘာၾကည့္ ခ်င္တုန္းဆိုေတာ့ ညေနဘဘက္ က်ားေတြ ျခေသၤ့ေတြ အစာေကၽြးတာကို ၾကည့္ခ်င္တယ္၊ ပိုစိတ္ဝင္စားတယ္၊ အဲဒီမွာ ဘာအကဲခတ္မိလဲဆို က်ားေတြ ျခေသၤ့ေတြက အစာဝဝစားရတာ မဟုတ္ဘူး၊ 

သူတို႔ခမ်ာ ပိန္္ၿပီး ဆာေလာင္ေနတာေလ၊ ညေန အစာေကၽြးမယ့္သူ လာလို႔ရွိရင္ သူတို႔ ေယာက္ယက္ခတ္ေနၿပီ၊ အစာေကၽြးမယ့္လူက အမဲသားတစ္ေပါင္ေလာက္ တစ္တံုးေလာက္ အထဲကို ပစ္ထည့္လိုက္ၿပီဆိုရင္ အဲဒီ က်ားေတြ ျခေသၤ့ေတြက ပါးစပ္နဲ႔ အစာကို ကိုက္ၿပီး ဟိုလိုက္ရန္လုပ္ ဒီလိုက္ရန္လုပ္နဲ႔၊ ဆာေနတာ စားလိုက္ပါလား၊ ေအးေအးေဆးေဆး မစားဘူး။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီလို ျဖစ္တာတုန္းဆိုရင္ မစၦရိယေၾကာင့္၊ သူရထားတဲ့ အစာကို လာမထိနဲ႔ေပါ့၊ အဲဒီအဓိပၸါယ္မ်ိဳး ရွိတယ္။

ေၾကာင္ေလးေတြ ၾကြက္ခုတ္ၿပီးရင္ ပါးစပ္ထဲမွာ အစာေရာက္သြားရင္ မာန္ဖီေတာ့တာပဲ မဟုတ္လား၊ အဲဒီေတာ့ မစၦရိယက ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တယ္ဆိုတာ သိပ္ထင္ရွားတယ္၊ ေခြးကေလး ႏွစ္ေကာင္၊ ကစားေနတဲ့ ၾကားထဲမွာ အမဲ႐ိုးေလး ပစ္ခ်ၾကည့္၊ ကိုက္ၾကၿပီ၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ မစၦရိယဟာ ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တယ္လို႔ ေျပာတာ၊ မစၦရိယ ေပၚလာရင္ ေဒါသ ဝင္လာတာပဲ၊ ဣႆာ ေပၚလာရင္လည္း ေဒါသပဲ။

သို႔ေသာ္ အဲဒီ မစၦရိယနဲ႔ ဣႆာဟာ တစ္ၿပိဳင္တည္း ျဖစ္သလားဆို မျဖစ္ဘူး၊ ဘာျဖစ္လို႔တုံုး၊ အာ႐ံုခ်င္း မတူဘူး၊  စိတ္ရဲ႕ ဦးတည္ခ်က္ေတြဟာ မတူၾကဘူးတဲ့၊ ဣႆာဆိုတာ သူမ်ား ေအာင္ျမင္မႈေပၚ ဦးတည္တယ္၊ မစၦရိယ ဆိုတာ ကိုယ့္ေအာင္ျမင္မႈေပၚ ဦးတည္တယ္၊ မတူၾကဘူး။

ကုကၠဳစၥ

ေနာက္တစ္ခုက ‘ကုကၠဳစၥ’ ဆိုတာ ေကာင္းတာေတြ မလုပ္မိလို႔ ေနာင္တပူပန္တယ္၊ မေကာင္းတာေတြ လုပ္မိလို႔ စိတ္ပူပန္ေသာက ေရာက္ရတယ္၊ လုပ္မိတာ မလုပ္မိတာနဲ႔ ကိုယ္လုပ္တဲ့ လုပ္ငန္း မေအာင္ျမင္တာလို႔ ၃-မ်ိဳး ရွိတယ္ေနာ္။

                    (၁) လုပ္မိတဲ့ မေကာင္းမႈ အတြကfလည္း ပူပန္စိတ္ျဖစ္တယ္၊
                   (၂) မလုပ္မိတဲ့ ေကာင္းမႈကိုလည္း ပူပန္စိတ္ ျဖစ္တယ္၊
                   (၃) ကိုယ္လုပ္ရဲ႕သားနဲ႔ မေအာင္ျမင္တဲ့ အေပၚမွာလည္း ပူပန္စိတ္ ျဖစ္တယ္လို႔ ေဟာဒီလို ကုကၠဳစၥက သံုးမ်ိဳး ရွိတယ္။

ပူပန္တယ္ ဆိုကတည္းက သူက ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တြဲလာတာ၊ ဝမ္းနည္းတဲ့ စိတ္နဲ႔ တြဲလာတယ္၊ ဝမ္းနည္းတဲ့ ခံစားခ်က္နဲ႔ တြဲလာတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ေဒါသမူစိတ္မွာ ယွဥ္တယ္တဲ့၊ သို႔ေသာ္ ဣႆာရယ္, မစၦရိယရယ္, ကုကၠဳစၥရယ္ ဒီသံုးခုဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု အာ႐ံုျပဳတာခ်င္း မတူၾကသည့္အတြက္ေၾကာင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ယွဥ္လို႔မရဘူး၊ တစ္ၿပိဳင္နက္ မျဖစ္ၾကဘူးတဲ့။

 ထိနနဲ႔ မိဒၶ

     

 ေနာက္တစ္ခုက ဘာတံုးဆိုရင္ ထိနနဲ႔ မိဒၶ၊ ‘ထိန’ ဆိုတာ စိတၱႆ အကမၼညတာ - စိတ္ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ့က်သြားတာကို ထိနလို႔ ေခၚတယ္၊ ဥပမာ- တရားအားထုတ္ေနမယ္၊ တရားအားထုတ္ေနရင္းက ပ်င္းစိတ္ ဝင္လာယ္၊ ဆက္ၿပီးေတာ့ မလုပ္ခ်င္ဘူး၊ အဲဒါ ထိန။

 ‘မိဒၶ’ ဆိုတာ ကာယႆ အကမၼညတာ - ေစတသိက္အစု ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ့က်သြားတာ၊ ကာယကို ေစတသိက္အစုလို႔ စာေပက်န္းဂန္မွာ ဆိုတယ္၊ သို႔ေသာ္ မိဒၶလႊမ္းမိုးလာၿပီဆိုရင္ ေခါင္းေလးတဆက္ဆက္ ျဖစ္လာၿပီ၊ ကာယႆ အကမၼညတာမွာ ကာယအရ ေဝဒနာ, သညာ,  သခၤါရ လို႔ဆိုတဲ့ ေစတသိက္ အစုလို႔ ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္မွာ ေဟာပါတယ္၊ သို႔ေသာ္ ေခါင္းတဆက္ဆက္ ျဖစ္လာတာကလည္း မိဒၶရဲ႕ စြမ္းေဆာင္မႈေၾကာင့္ပဲ၊ မိဒၶဝင္လာရင္ ငိုက္လာတယ္ေပါ့၊ ငိုက္လာ႐ံုတင္ မကဘူး၊ လူၾကားထဲမွာ ဟန္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။

  

ထိနမိဒၶက တရာအားထုတ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ပိုဝင္လာတက္တယ္၊ သူ႔ကိုလည္း စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးတဲ့၊ ဘာျဖစ္လို႔တုံး ဆိုေတာ့ အသိဉာဏ္ ေတာက္ေျပာင္မႈ မျဖစ္ေစႏိုင္လို႔ပဲ၊ ထိနမိဒၶဟာ စိတ္ကို လႊမ္းမိုးထားတဲ့ အညစ္အေၾကး တစ္ခုပဲ။

** ဆက္ရန္ ** {ဝိစိကိစာၦ၊ စိတ္အညစ္အေၾကး ၁၄-မ်ိဳး}

*ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္* အဂၢမဟာပ႑ိတ အရွင္နႏၵမာလာဘိ၀ံသ (Ph.D)
အဘိဓမၼာ ျမတ္ေဒသနာ (ပထမတြဲ) (စာ၂၈၅-၂၉၁)  မွ ေကာက္ႏႈတ္ေရးသား ပူေဇာ္ပါသည္။

တင္ျပသူ Yanan Sanein အခ်ိန္ 2:58 PM