အမွတ္စဥ္(၅၇) {ကုကၠဳစၥ၊ ထိနနဲ႔ မိဒၶ၊ ဝိစိကိစာၦ၊ စိတ္အညစ္အေၾကး ၁၄-မ်ိဳး}

ကုကၠဳစၥ

ေနာက္တစ္ခုက ‘ကုကၠဳစၥ’ ဆိုတာ ေကာင္းတာေတြ မလုပ္မိလို႔ ေနာင္တပူပန္တယ္၊ မေကာင္းတာေတြ လုပ္မိလို႔ စိတ္ပူပန္ေသာက ေရာက္ရတယ္၊ လုပ္မိတာ မလုပ္မိတာနဲ႔ ကိုယ္လုပ္တဲ့ လုပ္ငန္း မေအာင္ျမင္တာလို႔ ၃-မ်ိဳး ရွိတယ္ေနာ္။

                   (၁) လုပ္မိတဲ့ မေကာင္းမႈ အတြက္လည္း ပူပန္စိတ္ျဖစ္တယ္၊
                   (၂) မလုပ္မိတဲ့ ေကာင္းမႈကိုလည္း ပူပန္စိတ္ ျဖစ္တယ္၊
                   (၃) ကိုယ္လုပ္ရဲ႕သားနဲ႔ မေအာင္ျမင္တဲ့ အေပၚမွာလည္း ပူပန္စိတ္ ျဖစ္တယ္လို႔ ေဟာဒီလို ကုကၠဳစၥက သံုးမ်ိဳး ရွိတယ္။

ပူပန္တယ္ ဆိုကတည္းက သူက ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တြဲလာတာ၊ ဝမ္းနည္းတဲ့ စိတ္နဲ႔ တြဲလာတယ္၊ ဝမ္းနည္းတဲ့ ခံစားခ်က္နဲ႔ တြဲလာတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ေဒါသမူစိတ္မွာ ယွဥ္တယ္တဲ့၊ သို႔ေသာ္ ဣႆာရယ္, မစၦရိယရယ္, ကုကၠဳစၥရယ္ ဒီသံုးခုဟာ တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု အာ႐ံုျပဳတာခ်င္း မတူၾကသည့္အတြက္ေၾကာင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ယွဥ္လို႔မရဘူး၊ တစ္ၿပိဳင္နက္ မျဖစ္ၾကဘူးတဲ့။

ထိနနဲ႔ မိဒၶ

ေနာက္တစ္ခုက ဘာတံုးဆိုရင္ ထိနနဲ႔ မိဒၶ၊ ‘ထိန’ ဆိုတာ စိတၱႆ အကမၼညတာ - စိတ္ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ့က်သြားတာကို ထိနလို႔ ေခၚတယ္၊ ဥပမာ- တရားအားထုတ္ေနမယ္၊ တရားအားထုတ္ေနရင္းက ပ်င္းစိတ္ ဝင္လာယ္၊ ဆက္ၿပီးေတာ့ မလုပ္ခ်င္ဘူး၊ အဲဒါ ထိန။

 ‘မိဒၶ’ ဆိုတာ ကာယႆ အကမၼညတာ - ေစတသိက္အစု ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ့က်သြားတာ၊ ကာယကို ေစတသိက္အစုလို႔ စာေပက်န္းဂန္မွာ ဆိုတယ္၊ သို႔ေသာ္ မိဒၶလႊမ္းမိုးလာၿပီဆိုရင္ ေခါင္းေလးတဆက္ဆက္ ျဖစ္လာၿပီ၊ ကာယႆ အကမၼညတာမွာ ကာယအရ ေဝဒနာ, သညာ,  သခၤါရ လို႔ဆိုတဲ့ ေစတသိက္ အစုလို႔ ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္မွာ ေဟာပါတယ္၊ သို႔ေသာ္ ေခါင္းတဆက္ဆက္ ျဖစ္လာတာကလည္း မိဒၶရဲ႕ စြမ္းေဆာင္မႈေၾကာင့္ပဲ၊ မိဒၶဝင္လာရင္ ငိုက္လာတယ္ေပါ့၊ ငိုက္လာ႐ံုတင္ မကဘူး၊ လူၾကားထဲမွာ ဟန္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။

ထိနမိဒၶက တရာအားထုတ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ပိုဝင္လာတက္တယ္၊ သူ႔ကိုလည္း စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးတဲ့၊ ဘာျဖစ္လို႔တုံး ဆိုေတာ့ အသိဉာဏ္ ေတာက္ေျပာင္မႈ မျဖစ္ေစႏိုင္လို႔ပဲ၊ ထိနမိဒၶဟာ စိတ္ကို လႊမ္းမိုးထားတဲ့ အညစ္အေၾကး တစ္ခုပဲ။

ဝိစိကိစာၦ

ေနာက္ဆံုး တစ္ခုကေတာ့ ‘ဝိစိကိစာၦ’ လု႔ိ ေခၚတယ္၊ ဝိစိကိစာၦဆိုတာ ယံုမွားသံသယျဖစ္ျခင္း၊ သံသယ ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ ေနရာမွာ အကန္႔အသတ္ ရွိတယ္၊ ဘုရားနဲ႔၊ ပတ္သက္ၿပီး သံသယျဖစ္တယ္၊ တရားနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သံသယျဖစ္တယ္၊  “ႏွစ္ေပါင္း ၂၅၀၀- ေဂါတမဘုရားပြင့္တယ္ဆိုတာ ဟုတ္ရဲ႕လား၊ ဒီတရားေတြ ေဟာထားခဲ့တယ္ ဘုရားေဟာတယ္ ဆိုတာေရာ ဘယ္သူ သိလဲ၊ ဟုတ္ရဲ႕လား၊” သံသယေတြ ျဖစ္လာတယ္ စသည္ျဖင့္ ဒိြဟျဖစ္လာတယ္၊ ဒီသံသယ ဒိြဟေတြဟာ အေကာင္းဘက္ကို ဦးေဆာင္မသြားဘူးတဲ့၊  အဆိုးဘက္ကို ေရာက္သြားေစႏိုင္တယ္ေပါ့၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဝိစိကိစာၦကလည္း စိတ္ရဲ႕အညစ္အေၾကးတစ္ခုပဲတဲ့၊ ဟုတ္သလား, မဟုတ္သလား ေတြးေနတာနဲ႔ သူက ဘာအက်ိဳးမွ မရလိုက္ဘူး။

ဝိစိကိစၦာ ရွိသင့္တဲ့ ေနရာေတာ့ ရွိႏိုင္တယ္၊ ဘယ္လို ေနရာတုံးဆိုရင္ ဒါ မွန္လား၊ မမွန္လား၊ ဆင္ျခင္စဥ္းစားတဲ့ ဝိစိကိစာၦ၊ ‘ပတိ႐ူပက’ လို႔ လယ္တီဆရာေတာ္ဘုရားႀကီးက သံုးတယ္၊ ဝိစိကိစာၦအတုတဲ့။

အရပ္ထဲမွာ ေျပာတယ္၊ တစ္ခါတေလ ဝိစိကိစာၦမ်ားတယ္ဆိုတာ အေတြးေတြ မ်ားတေနတာကို ေျပာတာ၊ ဝိစိကိစာၦဆိုတာ သံသယေတြ ရွိေနတာ၊ မေဝခြဲႏိုင္တာ၊ ဟုတ္သလား, မဟုတ္ဘူးလား၊ ငါ တရားအားထုတ္ေနတာ မွန္ရဲ႕လား၊ မမွန္ဘူးလား ဆိုတဲ့ အေတြးေတြ ဝင္ၿပီးေတာ့ မဆံုးျဖတ္ႏိုင္ဘဲနဲ႔ ေတြေဝေနတ့ဲသေဘာေတြ ျဖစ္ေနတာကို ေျပာတာေနာ္။

 စိတ္အညစ္အေၾကး ၁၄-မ်ိဳး

                  ေပါင္းလိုက္တဲ့အခါက်ေတာ့ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးဟာ ၁၄-မ်ိဳးတဲ့၊ ဒါ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြ၊ ျပန္ၿပီးေတာ့ ၿခံဳေျပာရမယ္ဆိုရင္ ေမာဟ, အဟိရိက, အေနာတၱပၸ, ဥဒၶစၥ အမွန္မသိတာရယ္၊  မရွက္တာရယ္၊ မေၾကာက္တာရယ္၊ ပ်ံ႕လြင့္တာရယ္ အဲဒီသေဘာေတြက အကုသိုလ္စိတ္ ျဖစ္တိုင္းအကုန္ပါတယ္၊ အကုသိုလ္စိတ္ ၁၂-ခုလံုးနဲ႔ ယွဥ္တြဲၾကတယ္။

ေလာဘ, ဒိ႒ိ, မာန လိုခ်င္တာရယ္, အျမင္မွားတာရယ္, ကိုယ့္အရည္အေသြး ေပၚမွာ မာန္တက္တာရယ္၊ အဲဒီ သုံးခုက ေလာဘမူစိတ္မွာ ျဖစ္တယ္။

ေဒါသ, ဣႆာ, မစၦရိယ, ကုကၠဳစၥ စိတ္ဆိုးတာရယ္, မနာလိုတာရယ္, ဝန္တိုတာရယ္, ေနာင္တာပူပန္တာရယ္၊ အဲဒီ သေဘာ ၄-ခုကေတာ့ ေဒါသနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီး ျဖစ္တက္တဲ့ သေဘာတရားေတြပါတဲ့။

ထိန မိဒၶ ဆိုတာကေတာ့ ပင္ကိုယ္အားျဖင့္ မထက္သန္ဘဲ နံဳ႕ေႏွးတဲ့ ေလာဘနဲ႔လည္း ယွဥ္တြဲတက္တယ္၊ ေဒါသနဲ႔လည္း ယွဥ္တြဲတက္တယ္။

 ဝိစိကိစၦာ ဆိုတာက်ေတာ့  ေမာဟနဲ႔ပဲ ယွဥ္တြဲတယ္၊ အားလုံး ဒီ သဘာဝေတြဟာ စိတ္ကို ညစ္ေပေစတက္လို႔ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္၊ ထိုစိတ္ရဲ႕  အညစ္အေၾကးေတြ ေပ်ာက္ေအာင္ ျမတ္စြာဘုရားက ေပးထားတဲ့ နည္းလမ္းအတိုင္း က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ၾကမယ္ဆိုရင္ ဒီစိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြဟာ ေလွ်ာ္ဖြပ္ပစ္လုိ႔ရတဲ့ အရာေတြခ်ည္းပါပဲတဲ့။ ေလွ်ာ္ဖြပ္ပစ္လိုက္ရင္ ျဖဴစင္တဲ႔စိတ္ကို ရလာပါလိမ့္မယ္တဲ့။

ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒီကေန႔ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးေတြကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿပီးေတာ့ သိသာေအာင္ ေျပာၿပီးၿပီ၊ နက္ျဖန္ခါက်ေတာ့ ဒီ အညစ္အေၾကးေတြကို ဘာနဲ႔ ေလွ်ာ္မဆိုတာ ရွင္းျပမယ္၊ အဲဒီ ေလွ်ာ္ရမယ့္ အရည္အေသြးေလးေတြ စိတ္ထဲမွာ ရွိတယ္၊ အဲဒါေတြကို ထူေထာင္ၿပီး ေလွ်ာ္ရမွာ ျဖစ္တယ္တဲ့။

ဒီကေန႔ ဗုဒၶျမတ္စြာရဲ႕ အဘိဓမၼာေဒသနာမွာပါတဲ့ စိတ္ရဲ႕ အညစ္အေၾကးမ်ား ျဖစ္တဲ့ အကုသိုလ္ေစတသိက္ ၁၄-ခုကို ေလ့လာသိရွိႀကိလို႔ “မိမိရဲ႕သႏၱာန္မွာ ဒီလို အညစ္အေၾကးေတြ မျဖစ္ရေလေအာင္ သတိထားၿပီးေတာ့ ေရွာင္ၾကဥ္ၾကဖို႔၊ ျဖစ္ေပၚလာၿပီ ဆိုလည္း သန္႔ရွင္း စင္ၾကယ္သြားေအာင္ လုပ္ရန္ မေမ့ဖို႔” အေရးႀကီးတယ္ေနာ္။

ျမတ္စြာဘုရားက ထိုထိုသုတၱန္ေတြမွာလည္း “အကုသိုလ္ေတြကို မိမိစိတ္မွာ မျဖစ္ေစနဲ႔၊ စိတ္ကို မညစ္ႏြမ္းေစနဲ႔” လို႔ ဒီလို ေဟာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္၊ ေရေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ရႊံႏြံကို ေရနဲ႔ပဲ ျပန္ေဆးရသလို စိတ္္မွာျဖစ္တဲ့ အညစ္အေၾကးေတြကို လည္း စိတ္နဲ႔ပဲ ျပန္ၿပီးေၾကာလို႔ ရပါတယ္တဲ့၊ ေဆးေၾကာလို႔ ရႏိုင္တဲ့ သဘာဝတရားမ်ားကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ အညစ္အေၾကးမ်ားကို ကိုယ္စီကိုယ္စီ ေဆးေၾကာႏိုင္ ၾကပါေစကုန္သတည္း။

“သာဓု - သာဓု - သာဓု”

** ဆက္ရန္ **  အခန္း (၇) စိတ္ျဖဴစင္မႈ အင္အားစုမ်ား  အပိုင္း(၁) မွ{ေသာဘဏေစတသိက္၊ သဒၶါ}

*ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္* အဂၢမဟာပ႑ိတ အရွင္နႏၵမာလာဘိ၀ံသ (Ph.D)
အဘိဓမၼာ ျမတ္ေဒသနာ (ပထမတြဲ) (စာ၂၉၁-၂၉၄)  မွ ေကာက္ႏႈတ္ေရးသား ပူေဇာ္ပါသည္။

တင္ျပသူ Yanan Sanein အခ်ိန္ 9:34 AM