ျဗဟၼစိုရ္ေလးပါး အေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ - ၃၀)

ဤျပခဲ့ေသာ ေမတၱာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥေပကၡာ ၄-ပါးကို ပါဠိလုိ “ျဗဟၼ၀ိဟာရ”၊ ျမန္မာလုိ “ျဗဟၼစိုရ္” တရားေလးပါး ဟုေခၚသည္။ (ျဗဟၼ = ျမတ္ေသာ + ၀ိဟာရ = ေနျခင္း။) “သတၱ၀ါတုိ႔အေပၚ၌ ေမတၱာပြား၍ ျဖစ္ေစ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥေပကၡာတုိ႔တြင္ တစ္ပါးပါး ပြား၍ျဖစ္ေစ ေနျခင္းသည္ ျမင့္ျမတ္ေသာ ေနျခင္းျဖစ္သည္”ဟု ဆိုလိုသည္။ ထုိကဲ့သို႔ ပြားမ်ား၍ ေနထုိင္ျခင္းသည္ ေဒါသစိတ္ အဘိဇၥ်ာ ဣႆာစိတ္တုိ႔ျဖင့္ ေနျခင္းကဲ့သို႔ ေျခာက္ေျခာက္ေသြ႕ေသြ႕ မဟုတ္ဘဲ စိုစိုျပည္ျပည္ ရွိေနေသာေၾကာင့္ “ျဗဟၼစိုရ္”ဟု ေခၚဟန္တူသည္။ (အခ်ိဳ႕က “ျဗဟၼစရိယ”ဟူေသာ ပါဠိကို “ျဗဟၼစို”ဟု ျမန္မာျပန္ထားေၾကာင္း ေျပာၾက၏။)။

ေမတၱာပြား
ေမတၱာစိတ္ကို မိမိသႏၱာန္၌ အထပ္ထပ္ ျဖစ္ေစႏုိင္လွ်င္ မိမိမွာ ေမတၱာစိတ္ေတြ တုိးပြားမ်ားျပားေန၏။ ဤသို႔ ေမတၱာစိတ္ေတြ တုိးေစ၊ ပြားေစ၊ မ်ားေစျခင္းကို “ေမတၱာပြားသည္”ဟု ေခၚ၏။ “ပြားေစ”၌ ေစကိုျဖဳတ္၍ “ေမတၱာပြား”ဟု ေခၚၾကသည္။

ကရုဏာ, မုဒိတာ, ဥေပကၡာတို႔ အေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ - ၂၉)

"က႐ုဏာအေၾကာင္း"


ဆင္းရဲေသာ “ဒုကၡိတသတၱ၀ါ”မ်ားကို ျမင္ရ ၾကားရေသာအခါ ျဖစ္ေပၚလာေသာ သနားၾကင္နာမူကို “ကရုဏာ”ဟု ေခၚသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “သနားကရုဏာ”ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ထုိသို႔ ကရုဏာ ဆင္းရဲမူကို သက္သာနုိင္သမွ် သက္သာေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္လုိ၏။ ကူညီေထာက္ပံ့လုိ၏။ ထုိသို႔ မကူညီနုိင္လွ်င္ မ်ားစြာ စိတ္ထိခိုက္၏။ ရင္ထဲမွာ ပူေလာင္သလို ျဖစ္၏။ ဤသို႔ စိတ္ကို ထိခိုက္ျခင္းကား ကရုဏာအစစ္မဟုတ္ပါ။

ကရုဏာအရင္းခံ၍ သူေတာ္ေကာင္း သႏၱာန္မွာ ျဖစ္တတ္ေသာ ေဒါမနႆ အကုသိုလ္ ကေလးမွ်သာ ျဖစ္သည္။ ဤအကုသိုလ္ကေလးကား ယုတ္မာဆုိးရြားလွသည္ မဟုတ္ပါ။ ဒုကၡိတသတၱ၀ါကို ျမင္လွ်င္ သူေတာ္စင္တုိ႔ သႏၱာန္၌ ျဖစ္ေလ့ရွိေသာ သေဘာထံုးစံပင္တည္း။

အေမာဟ (ပညာ) အေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ - ၂၇)

အေမာဟဟူသည္ ဉာဏ္ပညာတည္း။ ထို႔ေၾကာင့္ “ပညာဉာဏ္မူ၊ အေမာဟဟူ၏”ဟုဆိုခဲ့သည္။ ေမာဟက ဖံုးလႊမ္းကြယ္ကာ ထားေသာအရာဟူသမွ်ကို ဤဉာဏ္ပညာဟု ေခၚေသာ အေမာဟက မဖံုးကြယ္ႏုိင္ေအာင္ စြမ္းႏုိင္သမွ် ထုတ္ေဖာ္ျပသျဖင့္ အမွန္ကိုသိရေလသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ေမာဟႏွင့္ အေမာဟသည္ “ခင္ပုတ္ႏွင့္ က်ီး”ကဲ့သို႔ ကမၻာ့ရန္သူၾကီးမ်ားေပတည္း။


"ပညာစစ္"

ဤဉာဏ္ပညာသည္ ပညာစစ္ ပညာတုဟု ႏွစ္မ်ိဳး ရွိ၏။ ထုိတြင္ ကံ ကံ၏ အက်ိဳးကို သိတတ္ေသာ ဉာဏ္၊ စာေပက်မ္းဂန္၏ အဓိပၸာယ္မွန္ကို နားလည္ေသာဉာဏ္္၊ ၀ိပႆနာဉာဏ္၊ မဂ္ဉာဏ္ ဖုိလ္ဉာဏ္မ်ားႏွင့္ ဘုရားရွင္၏ သဗၺညဳတဉာဏ္ တုိင္ေအာင္ အျပစ္ကင္းေသာ အသိအလိမၼာ ဉာဏ္ဟူသမွ် ပညာ အစစ္ပင္တည္း။

အေဒါသအေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ-၂၆)

မခက္ထန္ မၾကမ္းတမ္းျခင္း သေဘာသည္ အေဒါသတည္း။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “အေဒါသတြက္၊ မခက္မထန္”ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ဤအေဒါသသည္လည္း ေဒါသကို ဆန္႔က်င္ဘက္ျပဳကာ ကမၻာေၾကေသာ္လည္း ဥဒါန္းမေက်ႏုိင္ေသာ ေျမြႏွင့္ေတာက္တဲ့ကဲ့သို႔ ျဖစ္သည္။ ေဒါသသမားေတြ ၾကမ္းတမ္းသေလာက္ အေဒါသသမားမ်ားက ခ်ိဳသာသည္။ စိတ္ေနသေဘာထား ေအးျမသျဖင့္ သူတစ္ပါးက ေဒါႏွင့္ေမာႏွင့္ ေျပာသည္ကိုပင္ သည္းခံျခင္း အေအးဓာတ္ျဖင့္ ျငိမ္းေစႏုိင္ၾက၏။


စိတ္ဓာတ္သာ ေအးသည္မဟုတ္၊ ေဒါသသမားတုိ႔၏ မ်က္ႏွာ အေနလည္း ေငြစႏၵာလမင္းအသြင္ ၾကည္လင္လွပ၍ ပသာဒရွိသည့္အျပင္ ခ်ိဳသာေသာ စကားအသံုးအႏူန္းတုိ႔ေၾကာင့္ ေတြ႕ရသူတိုင္း မမုန္းနုိင္ေအာင္ က်က္သေရကို ေဆာင္လ်က္ရွိၾကေပသည္။ အေဒါသ ဓာတ္ခံသည္ သို႔ေလာက္ပင္ အက်ိဳးၾကီးမား၏။ တစ္ေလာကလံုး၏ အႏွစ္သက္ဆံုးေသာ ေမတၱာဟူသည္လည္း ဤအေဒါသပင္ျဖစ္ေပသည္။

အေလာဘအေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ-၂၅)

မလုိခ်င္မူသေဘာသည္ အေလာဘတရားတည္း။ ထို႔ေၾကာင့္ “အေလာဘလွ်င္၊ မလုိခ်င္တည္း”ဟု ဆိုခဲ့သည္။ ဤအေလာဘ၏ မလုိခ်င္မူသည္ ေလာဘႏွင့္ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္၏။ မီးႏွင့္ေရပမာ ကမၻာ့ရန္ဘက္ကဲ့သို႔ ျဖစ္ရကား ေလာဘ၏ လုိခ်င္အပ္ေသာ အရာမွန္သမွ်ကို အေလာဘက မလိုခ်င္ခ်ည္းျဖစ္သည္။ မ်က္ျမင္အားျဖင့္ ေလာဘသမားႏွင့္ အေလာဘသမားတုိ႔ ကြာျခားပံုကို သတိျပဳပါ။

"ေလာဘဘုန္းၾကီး"

ေလာဘသမားသည္ ဘုန္းၾကီးျဖစ္လွ်င္ ပစၥည္းလာဘ္ကို လိုခ်င္၏။ မိမိကို လွဴခ်င္လာေအာင္ ဆြယ္တရားေဟာ၏။ ရျပန္လွ်င္လည္း ထုိပစၥည္းကို မလွဴရက္ မေပးရက္၊ အလြန္မက္ေမာ၏။

ဟိရိႏွင့္ၾသတၱပၸတို႔အေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ-၂၄)

 

မေကာင္းမူဒုစရုိက္ကို ျပဳရမည္မွ ရွက္ျခင္းသေဘာသည္ ဟိရိျဖစ္၍ ေၾကာက္လန္႔ျခင္းသေဘာကား ၾသတၱပၸျဖစ္သည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ “ဒုစရိကို-ဟိရိရွက္စြ၊ လန္႔ၾသတၱႏွင့္”ဟု ဆုိခဲ့သည္။

ဤဟိရိ ၾသတၱပၸ ၂-ပါးတုိ႔တြင္ မိမိ၏ ဂုဏ္သိကၡာကို ေစာင့္ေရွာက္ေလ့ရွိသူတုိ႔၌ ဟိရိတရား ထင္ရွားသကဲ့သို႔ ဆရာ မိဘ ေဆြမ်ိဳး စသူႏွင့္ အျခားလူမ်ားကို ေလးစားသူ၌ ၾသတၱပၸတရား ထင္ရွားေပသည္။


ခ်ဲ႕ဦးအံ့။ “ငါသည္ အမ်ိဳးေကာင္း တစ္ေယာက္ျဖစ္၏။ ငါ့လုိ အမ်ိဳးေကာင္းသူက မေကာင္းမူျပဳေနလွ်င္ (ဥပမာ - တံငါလုပ္ေနလွ်င္) ရွက္စရာ ျဖစ္လိမ့္မည္”ဟု မိမိအမ်ိဳးဂုဏ္ကို ေစာင့္ထိန္းေသာအားျဖင့္ မေကာင္းမူကို ျပဳရမည္မွ ရွက္၏။

ပညာတတ္သူကလည္း “ငါ့လုိ ပညာရွိတစ္ေယာက္က ေအာက္က်ေသာ မေကာင္းမူျပဳလွ်င္ (သူ႔ဥစၥာ မတရားယူလွ်င္) ရွက္စရာ ျဖစ္ေတာ့မည္။”

သတိအေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ-၂၃)

ေအာက္ေမ့ျခင္း အမွတ္ရျခင္း သေဘာသည္ သတိတရားတည္း။
ထုိ႔ေၾကာင့္ “ေအာက္ေမ့-သတိ”ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ဤေအာက္ေမ့မူ၊ အမွတ္ရမူသည္ အလြန္မ်ားျပား၏။ ေရွးကကုသုိလ္ေကာင္းမူ တစ္ခုခု ျပဳခဲ့၏။ ယခု ထုိကုသိုလ္ကို ျပန္၍ အမွတ္ရ၏။

တရားစကား ေျပာေဟာေနသည့္အခါ၊ ဆံုးမၾသ၀ါဒ ေပးေနသည့္အခါ မွတ္မိနားလည္ေအာင္ သတိထား၍ နားေထာင္၏။ ကမၼ႒ာန္းႏွလံုးသြင္းသည့္အခါ အာရုံေပ်ာက္မသြားေအာင္ စူးစူးစိုက္စုိက္ႏွင့္ ႏွလံုးသြင္း၏။


နက္ျဖန္ျပဳရမည့္ ကုသိုလ္၊ သို႔မဟုတ္ ေနာက္အေတာ္ၾကာမွ ျပဳရမည့္ ကုသိုလ္ကို ၾကိဳတင္၍ အမွတ္ရ၏။ မိမိေဆာက္တည္အပ္ေသာ သီလသိကၡာပုဒ္မ်ား မက်ိဳးမေပါက္ရေအာင္ သတိထား၏။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ မာန္မာန စသည္မျဖစ္ရေအာင္ သတိထား၏။ ဆရာသမား၏ အဆံုးအမကို သတိရ၏။

သဒၶါအေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ-၂၂)

" သဒၶါအေၾကာင္း "


ယံုၾကည္ျခင္းသေဘာတရားသည္ သဒၶါတည္း။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ယံုၾကည္တတ္ေလ့၊ သဒၶါေငြ႕တည္း”ဟု ဆုိခဲ့ေပသည္။ “ယံုၾကည္”ဟူရာ၌ ယံုအတြက္ အဓိပၸာယ္တစ္ရပ္၊ ၾကည္အတြက္ အဓိပၸာယ္တစ္ရပ္ ၂-မ်ိဳးခြဲ၍ မွတ္ရမည္။


ဒိ႒ိသည္ ကံတရားမရွိ၊ ကံ၏ေကာင္းက်ိဳးဆုိးက်ိဳးမရွိ။ လြန္ခဲ့ေသာကာလက မိမိတုိ႔ ျဖစ္ခဲ့ရေသာ ဘ၀ေဟာင္းဟူ၍ မရွိ၊ ယခုဘ၀ေသလွ်င္ ေနာက္ထပ္ျဖစ္ဖုိ႔ ဘ၀သစ္လည္း မရွိ။ ဤဘ၀ ထုိဘ၀ ဓမၼအားလံုးကို သိႏုိင္ေသာ လူဘုရားမရွိ၊ တရားမရွိ၊ သံဃာမရွိ။ ဤသို႔ စသည္ျဖင့္ ယူမွား၏။ ထုိကံစသည္ကို လံုး၀မယံုေခ်။

ထိနမိဒၶ၊ ဝိစိကိစၦာတို႔ အေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ - ၂၁ )

"ထိနမိဒၶအေၾကာင္း"

စိတ္ေရာကိုယ္ပါ သြက္လက္ျခင္း မရွိဘဲ ထုိင္းတုိင္းတုိင္း ျဖစ္ျခင္းကို “ထိန”ဟု လည္းေကာင္း၊ မူိင္းတုိင္းတုိင္း ျဖစ္ျခင္ကို “မိဒၶ”ဟုလည္းေကာင္း ေခၚ၏။

ထုိ႔ေၾကာင့္ “ထိုင္းျခင္း ထိန၊ မူိင္း မိဒၶႏွင့္”ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ဤေစတသိက္ႏွစ္ပါးသည္ အတူ ျဖစ္ရုိးတည္း။ ဤ ၂-ပါးျဖစ္သည့္အခါ လံု႔လ၀ီရိယကင္း၍ ပ်င္းရိသလုိ ျဖစ္ေန၏။ ဆုိင္ရာ အလုပ္ကိစၥ၌ ထက္ထက္သန္သန္ မရွိဘဲ တြန္႕ဆုတ္တြန္႕ဆုတ္ ျဖစ္ေန၏။ ဤ ၂-ပါးျဖစ္ပံုသည္ အိပ္ေပ်ာ္ခါနီးအခါ၊ တရားနာရင္း ငိုက္သည့္အခါတုိ႔၌ ထင္ရွား၏။


အိပ္ခ်င္တုိင္းလည္း ထိန မိဒၶ မဟုတ္။ တခ်ိဳ႕ အိပ္ခ်င္မႈမွာ အလုပ္အကိုင္ ပင္ပန္းသျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္ ညူိးႏြမ္းမူေၾကာင့္ ျဖစ္ရေလသည္။ ထုိအိပ္ခ်င္မူမ်ိဳးကား ရဟႏၱာမ်ား၌လည္း ျဖစ္ရေလသည္။
ေနပူမိသျဖင့္ ညိူႏြမ္းေသာသစ္ပင္မ်ားလည္း တြန္႕ကာရူံ႕ကာ အိပ္ခ်င္လာသကဲ့သို႔ ျဖစ္ၾကရေလသည္။

ကုကၠဳစၥအေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ - ၂၀ )

 

" ကုကၠဳစၥအေၾကာင္း"


ေနာင္တတစ္ဖန္ ပူပန္ျခင္းသေဘာသည္ “ကုကၠဳစၥ”တည္း။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ကုကၠဳစၥကား၊ ေနာင္တစ္ဖန္၊ ပူပန္ထန္ျပင္း”ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ခ်ဲ႕ဦးအံ့-ဤကုကၠဳစၥ၏ ေနာင္တရမူသည္ အကုသိုလ္ျပဳျပီးမွ “ျပဳမိတာ မွားေလစြ”ဟုလည္းေကာင္း၊ ကုသိုလ္ မျပဳခဲ့မိ၍ “မျပဳမိတာ မွားေလစြ”ဟု လည္းေကာင္း ေနာင္တရျခင္း ၂-မ်ိဳးရွိ၏။


"ေနာင္တရပံု"

“ဒု-သ-န-ေသာ”ဟု အမ်ားေျပာၾကေသာ သူေ႒းသားေလးေယာက္သည္ လူ႔ဘ၀၌ ကုသိုလ္ေကာင္းမူ ျပဳလုပ္ဖုိ႔ရာ ပစၥည္းအလံုးအေလာက္ ရွိၾကပါလ်က္ ကုသိုလ္ေကာင္းမူ ျပဳရမည့္အစား မိစၦာစာရ ကာမမူ အကုသိုလ္ကိုသာ ျပဳမွားခဲ့ၾကေလသည္။ ထုိ႔ေနာက္ “ေလာဟကုမၻီ” သံရည္ပူငရဲ၌က်ကာ အႏွစ္ ၆-ေသာင္းၾကာမွ ေပၚလာ၍

မစၦရိယအေၾကာင္း (ကိုယ္က်င့္အဘိဓမၼာ - ၁၉ )

" မစၧရိယအေၾကာင္း "


၀န္တုိျခင္းသေဘာသည္ “မစၧရိယ”တည္း။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ေျပာထူမေစၧ ၀န္တိုေလသတဲ့”ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ယခုကာလ၌ မလွဴရက္၊ မေပးကမ္းရက္ေသာ သူကို မစၧရိယရွိသူဟု ေခၚၾကသည္။ မစၧရိယကား မလွဴခ်င္ မေပးခ်င္မူမ်ိဳးမဟုတ္၊ သူတစ္ပါးတုိ႔အား မရေစခ်င္ေသာ သေဘာသာတည္း။

ထုိ႔ေၾကာင့္ မလွဴခ်င္မေပးခ်င္မူတုိ႔မွာ မိမိပစၥည္းကို တြယ္တာေသာ ေလာဘသေဘာသာ ျဖစ္သည္။ မိမိပစၥည္းကို ျဖစ္ေစ၊ အျခားပစၥည္းကို ျဖစ္ေစ၊ ဂုဏ္ကိုျဖစ္ေစသူ တစ္ပါးမရေစလုိေသာ သေဘာကိုသာ ၀န္တုိမူ မစၧရိယသေဘာဟု မွတ္ပါ။ ဤမစၧရိယကို က်မ္းဂန္တို႔၌ ၅-မ်ိဳးျပ၏။

       ၁။ အာ၀ါသမစၧရိယ = မိမိေနရာ၊ ေက်ာင္း၊ အိပ္ရာ၊ ေနရာ၌ ၀န္တုိမူ။ သံဃာအမ်ားႏွင့္ သက္ဆုိင္ေသာ သံဃိကေက်ာင္း၊ အိပ္ရာ၊ ေနရာကို မိမိရသည့္အခါ ထုိေက်ာင္းသို႔ အျခား သံဃာေတာ္မ်ားကို မလာေစလိုျခင္းမ်ိဳးတည္း။