အဘိဓမၼာျမတ္ေဒသနာ ဒုတိယတြဲ အပိုင္း(၁)(စိတ္ျဖစ္ပံုကိုေလ့လာျခင္း၊ စိတ္လို႔ေျပာရင္ ေစတသိက္လည္း ပါတယ္၊ အရွိတရားႏွင့္ အျဖစ္တရား)

အခန္း - ၁

စိတ္ျဖစ္ပံုကို ေလ့လာျခင္း

ဒီကေန႔ည ပကိဏ္းပိုင္းမွာ လာရွိတဲ့ အေၾကာင္းအရာ၊ ဝီထိပိုင္းမွာ လာရွိတဲ့ အေၾကာင္းအရာနဲ႔ ဝီထိမုတ္ပိုင္းမွာ လာရွိတဲ့ အေၾကာင္းအရာ အဲဒီအပိုင္း ၃-ပိုင္းမွာ လာရွိတဲ့ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဆက္စပ္ၿပိး သိသာ႐ံု ျမင္သာ႐ံု သိလြယ္ျမင္လြယ္ေအာင္ ေဟာၾကားျပသမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

အခုေဟာတဲ့ အဘိဓမၼာျမတ္ေဒသနာဆိုတာ မိတ္ဆက္ introduction အေနနဲ႔ ေဟာထားတာ၊ ေရွ႕မွာ ေလ့လာစရာေတြ အမ်ားႀကီးရွိေသးတယ္ဆိုတာ စိတ္ထဲမွာ မွတ္ထားပါ။ ဗုဒၶျမတ္စြာေဟာၾကားေတာ္မူတဲ့ တရားဓမၼေတြက အလြန္က်ယ္ဝန္းတယ္၊ အထူးသျဖင့္ အဘိဓမၼာက်မ္းႀကီးက အလြန္က်ယ္ဝန္းတယ္။

“စိတ္အေၾကာင္းကို ေလ့လာျခင္း” ဆိုတဲ့ စိတ္ပိုင္းမွာ စိတ္အက်ဥ္း-၈၉ သို႔မဟုတ္ အက်ယ္ -၁၂၁ ဘယ္လိုျဖစ္တယ္ဆိုတာကို အပိုင္း-၁မွာ  ေဟာထားၿပီးၿပီ၊  စိတ္ျဖစ္တိုင္း ျဖစ္တိုင္း ယွဥ္တြဲျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေစတသိတ္အမ်ိဳးအစား ၅၂-မ်ိဳးနဲ႔ စိတ္ ေစတသိတ္ယွဥ္တြဲပံုကို ျပတာက ေစတသိတ္ ပိုင္းလို႔ ဆိုတယ္။

တစ္ဖန္ “႐ုပ္အေၾကာင္းကို ေလ့လာသံုးသပ္ျခင္း” ေဟာေျပာတာကို ႐ုပ္ပိုင္းလို႔ဆိုတယ္၊ သိသာ ျမင္သာေအင္လို႔ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ခႏၶေဒသနာကို  နမူနာယူၿပီးေတာ့ ဘုန္းႀကီးတို႔ ႐ုပ္ပိုင္းကေန စ,ၿပီး ေဟာခဲ့တယ္၊ ျမတ္စြာဘုရားက ခႏၶာငါးပါးကုိ ေဟာတဲ့ အခါမွာ ႐ူပကၡႏၶာကို စ,ေဟာပါတယ္။ သို႔ေသာ္ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟက်မ္းက်ေတာ့ စိတ္ပိုငး္ကေန စ,ျပတယ္၊ ဘာေၾကာင့္ စိတ္ပိုင္းက စ,တာတုန္းဆို ဓမၼသဂၤဏီပါဠိေတာ္မွာ “စိတၱပၸါဒက႑” မွ စ,လို႔ စိတ္ပိုင္းက စ,တာ၊ 

ခႏၶာငါးပါး႐ႈေထာင့္က ေျပာမယ္ဆိုရင္ ႐ုပ္ပိုင္းၿပီးေတာ့ ေစတသိက္, ေစတသိက္ၿပီးမွ စိတ္ - ဒီလိုေဟာတာ၊ ပိုၿပီးေတာ့ သိသာ ျမင္သာေအာင္လို႔ ဆိုၿပီးေတာ့ ႐ုပ္အေၾကာင္းကို လည္း ေဟာေျပာၿပီးၿပီ၊  စိတ္အေၾကာင္း, ေစတသိက္အေၾကာင္းကိုလည္း ေဟာေျပာၿပီးၿပီ။

ဒီကေန႔ အဘိဓမၼာျမတ္ေဒသနာ အပိုင္း ၂-မွာ စိတ္ျဖစ္ပံုကို ေလ့လာသံုးသပ္ျခင္း ကို ေဟာေျပာမွာျဖစ္တယ္၊ စိတ္ ၈၉- ကို သိ႐ံုနဲ႔ မၿပီးေသးဘူး၊ စိတ္ဟာ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ၊ 

ကိုယ့္သႏၱန္မွာ ရွိနတာလား? ရွိေနရင္ ဘယ္ေနရာမွာ ရွိေနတာလဲ ဆိုတာ applied လုပ္ၿပီးေတာ့ ၾကည့္တက္ဖို႔ေပါ့၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ စိတ္ ရွိေနတယ္, မရွိဘူး ဆိုတာကို ထင္ရွားေအာင္ ထိုထိုသုတၱန္ ပါဠိေတာ္တို႔ ဝိသုဒိၶမဂ္တို႔ အဘိဓမၼတၳသဂၤဟက်မ္း တို႔ကို အေျချပဳၿပီး ဆင္ျခင္သံုးသပ္ၾကည့္ရင္ စိတ္က ဘယ္လိုျဖစ္လာတယ္ဆိုတာ သိရွိနားလည္ႏိုင္ပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒီကေန႔ည စိတ္ျဖစ္ပံုကို ေလ့လာသံုးသပ္ျပပါ့မယ္။

 စိတ္လို႔ေျပာရင္ ေစတသိက္လည္း ပါတယ္

လူတိုင္းက စိတ္အေၾကာင္းေတာ့ ေျပာေနၾကတာပဲ၊ စိတ္လို႔ေျပာလို႔ရွိရင္ ေစတသိက္လည္းပါတယ္လို႔ မွတ္ထားၾကပါ၊ ဆိုင္ရာဆိုင္ရာ ေစတသိက္ေတြပါတယ္ေပါ့၊ ဥပမာ- စကၡဳဝိညာဏ္ စိတ္အေၾကာင္းကို ေျပာၿပီဆိုရင္ သဗၺစိတၱသာဓာရဏ ေစတသိက္ ၇-ခု အပါအဝင္ အားလံုး ၈-ခုကို ေျပာတယ္လို႔ မွတ္ရမယ္။

ေလာဘမူစိတ္လို႔ ေျပာလိုက္တာနဲ႔ တစ္ၿပိဳင္နက္ ေလာဘမူစိတ္ ၈-ခုထဲက တစ္ခုနဲ႔ ဆိုင္ရာ ဆိုင္ရာ ယွဥ္တြဲၿပီးေတာ့ လာတဲ့ ေစတသိက္ေတြကို ရည္ညႊန္းၿပီး ေျပာတယ္လို႔ ဒီလိုပဲမွတ္ရမယ္။ ျမတ္စြာဘုရားကလည္း စိတ္ကိုပဲ ရည္ညႊန္းၿပီး ေဟာေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္လို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ စိတ္, ေစတသိက္ ႏွစ္ခုလို႔ အဘိဓမၼာသင္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြက နားလည္ထားရမယ္။

အရပ္ထဲမွာ ေျပာေနတာလည္း စိတ္လို႔ပဲ ေျပာေနၾကတာပဲ၊ ေစတသိက္အေၾကာင္း ဘယ္သူမွ မေျပာၾကဘူး၊ အဘိဓမၼာသင္တဲ့ သူေတြသာေျပာတာ၊ “ငါ့စိတ္က ဘယ္လိုေနတယ္, သူ႔စိတ္က ဘယ္လိုေနတယ္၊ စိတ္ေကာင္းတယ္, စိတ္မေကာင္းဘူး၊ စတ္ဆိုးတယ္, စိတ္မဆိုးဘူး” စသည္ျဖင့္ စိတ္အေၾကာင္း ေျပာၾကတာ၊ စိတ္ဆိုတာ ေစတသိက္ေတြနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီးျဖစ္တယ္၊ အဲဒီေတာ့ စိတ္လို႔ေျပာလိုက္ရင္ ေစတသိက္ပါ ပါတယ္ဆိုတာကို နားလည္ရမယ္။

အရွိတရားႏွင့္ အျဖစ္တရား

အစပထမ စဥ္းစားၾကည့္ဖို႔ရာက စိတ္ဟာ အရွိတရားလား, အျဖစ္တရားလား? ဒါကို အရင္ၾကည့္ရမယ္၊ အရွိတရား ဆိုတာ သူ႔ဟာသူ ရွိတာ၊ အျဖစ္တရားဆိုတာ အေၾကာင္းတရားေပၚလာမွ ျဖစ္တာ။

ျမတ္စြာဘုရားသခင္ ကိုယ္ေတာ္ျမတ္က “အတိၳ ဘိကၡေဝ အ,ဇာတံ” “ျဖစ္ျခင္းသေဘာ မရွိတဲ့တရားဟာ ရွိတယ္”၊ ဘာလဲ ဆို - နိဗၺာန္၊ 

ဒါေၾကာင့္မို႔ နိဗၺာန္ကို အရွိတရားလို႔ေျပာရင္ ရတယ္၊ နိဗၺာန္ကို ဘယ္အေၾကာင္းက ထုတ္လုပ္တယ္လို႔ အေၾကာင္းတရားရွာၿပီး ေျပာစရာ မလိုဘူး၊ နိဗၺာန္ကို ထုတ္လုပ္တဲ့ အေၾကာင္းရယ္လို႔ မရွိဘူး၊ သို႔ေသာ္ နိဗၺာန္ကို ေရာက္ေစတက္တဲ့ အေၾကာင္းေတာ့ ရွိတယ္၊ ဒါနေကာင္းမႈ လုပ္တယ္၊ သီလေဆာက္တည္တယ္၊ ကမၼ႒ာန္း ဘာဝနာပြားမ်ားအားထုတ္တယ္၊ဒါေတြက နိဗၺာန္ကို ေရာက္ေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြပဲ၊ 

သို႔ေသာ္ အဲဒီအေၾကာင္းတရားေတြက နိဗၺာန္ကို ဖန္တီးတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြ မဟုတ္ဘူး၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ နိဗၺာန္သည္ အရွိတရား, ထာဝရရွိေနတဲ့ အရွိတရားပဲ၊ အဲဒါေၾကာင့္မိ္ု႔ ‘အ,ဇာတ’ အျဖစ္တရား မဟုတ္ဘူး၊ အရွိတရားလို႔ ေျပာတာ။

ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ မီးၿငိမ္းေနတာကိုပဲ ၾကည့္ေပါ့၊ ၿငိမ္းေအးမႈဆိုတာ မီးမရွိမႈကို ေျပာတာ၊ မီးမရွိတဲ့ ေနရာတိုင္းကို ၿငိမ္းေအးတယ္လိ္ု႔ ေျပာလို႔ရလား၊ မီးေတာက္ၿပီးတဲ့ေနရာမွာ အဲဒီ မီးေတာက္ေလး ၿငိမ္းသြားမွ အၿငိမ္းကိုေျပာလို႔ရတာ၊ သို႔ေသာ္ ၿငိမ္းတယ္ဆိုတာ မရွိဘူးလားဆိုေတာ့ ရွိတယ္၊ အၿမဲတမ္းရွိတဲ့ အရာတစ္ခု၊ ၿငိမ္းေအးတယ္ဆိုတဲ့ သဘာဝက အၿမဲတမ္းရွိတယ္။ 

သူ႔ကို ဘာနဲ႔သတ္မွတ္ၿပီး ေျပာရလဲဆိုရင္ တစ္စံုတစ္ခုကို ရည္ညႊန္းၿပီးေျပာရတယ္၊ မီးေတာက္၏ ၿငိမ္းမႈဆိုတဲ့ အၿငိမ္းဟာ ဒီေနရာမွာ မီးေတာက္ၿငိမ္းသြားတာကို ေျပာတာ၊ ကိေလသာတို႔၏ၿငိမ္းမႈ ဆိုတာ ကိေလသာ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားမႈကို ေျပာတာ၊ သခၤါရတို႔၏ ၿငိမ္းမႈဆိုတာ သခၤါရေတြ ၿငိမ္းသြားတာကို ေျပာတာ။

မရွိဘူးဆိုတာ စဥ္းစားၾကည့္ - မရိွဘူးဆိုတာ နဂိုကတည္းက မရွိတာ၊ ဆိုပါစို႔ - ‘ယုန္မွာ ခ်ိဳမရွိဘူး, လိပ္မွာ အေမြးမရွိဘူး’ ဆိုတာ ေလာကမွာ မရိွဘူးလို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့အရာဟာ မရွိကို မရွိလို႔ မရွိတရားလို႔ေျပာတာ၊ နိဗၺာန္ဟာ အျဖစ္တရားမဟုတ္, အရွိတရား၊ နိဗၺာန္ဟာ ထာဝရရွိေနတဲ့တရား, မရွိတရားမဟုတ္၊ သို႔ေသာ္ ထာဝရရွိေနတဲ့ အရွိတရားကို အျဖစ္တရားနဲ႔ သတ္မွတ္ၿပီး ေတာ့ ေျပာၾကရတယ္၊ 

ဥပမာ - ‘ဒုကၡ’ ဆိုတာ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ တရား, ထိုဒုကၡတရားရဲ႕ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းမႈကို ဒုကၡနိေရာဓ - နိဗၺာန္လို႔ ဒီလိုေျပာတာ၊ အျဖစ္တရားနဲ႔ သတ္မွတ္ၿပီးေတာ့ အၿငိမ္းဓာတ္ကို ေဖာ္ျပရတယ္၊ ႏို႔မို႔ဆို နားမလည္ႏိုင္ဘူး၊ နိဗၺာန္ဆိုတာ သိမ္ေမြ႔တယ္၊ သိဖို႔ခက္တယ္၊ ဒါေၾကာင့္ နိဗၺာန္အေၾကာင္းေျပာၿပီး ျငင္းခံုစရာမလိုဘူး။

 တခ်ိဳ႕က နိဗၺာန္အေၾကာင္းကိုေျပာၿပီး ျငင္းခံုၾကတယ္၊ ျငင္းခံုစရာ မလုိပါဘူး၊ ကိုယ္မွ မေရာက္ဘူးဘဲနဲ႔ ဘာျဖစ္လို႔ ျငင္းခုန္ေနမလဲ၊ ျမတ္စြာဘုရားက ဓမၼစၾကာမွာ ေဟာထားတာပဲ - နိဗၺာန္ဆိုတာ ဒုကၡနိေရာဓ၊ ဒုကၡဆိုတာ ဘာလဲ? ႐ုပ္ေတြ နာမ္ေတြကို ေျပာတာ၊ ဒီေတာ့ ရွင္းေနတာပဲ - ဒုကၡခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားတာ နိဗၺာန္၊ ဘာျဖစ္လို႔ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားတာတုန္း၊ အေၾကာင္းျပတ္သြားလို႔ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားတာ။

 ဆိုပါစို႔ - ဖေယာင္းတိုင္ေလးတစ္တိုင္ ထြန္းထားတယ္ - ဖေယာင္းဆီလည္း ကုန္သြားတယ္၊ မီစာေလးလည္း ကုန္သြားတယ္၊ မီးေတာက္ကေလးရွိ ေသးလား၊ ေသခ်ာၾကည့္ - အဲဒီမီးေတာက္ေလးဟာ ဘယ္သူ႔အေပၚမွာ မွီေနသလဲဆိုရင္ ဖေယာင္းဆီနဲ႔ မီးစာေပၚမွာ မွီေနတယ္၊ 

အဲဒီ ဖေယာင္းဆီေလး ကုန္သြားၿပီ, မီစာလည္း မရွိေတာ့ဘူး ဆိုရင္ အဲဒီဖေယာင္းတိုင္မီးဟာ ရပ္တည္ႏိုင္ေသးလား၊ ဒါ ဘာေျပာသလဲဆိုရင္ မီးေတာက္ေလးကို ေထာက္ပံ့ထားတဲ့ အေၾကာင္းတရားႏွစ္ခုရွိတယ္၊ (လူမသိတဲ့ အေၾကာင္းတရားတစ္ခု ရွိေသးတယ္၊ ေလေပါ့)၊ မီးစာလည္း ရိွရတယ္, ဖေယာင္းဆီလည္း ရွိရတယ္၊ 

အဲဒီ ဖေယာင္းတိုင္ မီးေလးကို ေလလံုထဲမွာ ထည့္လိုက္မယ္, အေပၚက တစ္ခုခုနဲ႔ အုပ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ ၿငိမ္းသြားမွာပဲေလ၊ အဲဒီသေဘာကို အသာထားလိုက္ဦး . . .  အေၾကာင္းေတြ ရွိတယ္ဆိုတာ မွတ္ထား၊ အေၾကာင္းေတြ ရွိေနသမွ် ကာလပတ္လံုး အဲဒီ မီးေတာက္ေလးဟာ ဆက္ၿပီးရွိေနမွာပဲ၊ အေၾကာင္းမရွိေတာ့လို႔ ခ်ဳပ္သြားၿပီ ပ်က္သြားၿပီဆိုရင္ မီးေတာက္ေလးဟာ ေနာင္ ဘယ္အခါမွ ျပန္မလာတဲ့ခ်ဳပ္ၿငိမ္းမႈဘက္ကို ေရာက္မွာ ၊ 

အဲဒါလိုပဲ ဒုကၡဆိုတာ မီးေတာက္ေလးနဲ႔ တူတယ္။

မီးေတာက္ေလးနဲ႔တူတဲ့ ဒုကၡ ဆိုတာ ဘယ္သူ႔ကို ရည္ညႊန္းတာလဲ? ဒီစကားလံုးက အရပ္ထဲမွာေျပာတဲ့ စားစရာမရွိလည္း ဒုကၡ, နမေကာင္းလည္း ဒုကၡ၊ အဲဒီဒုကၡကို ေျပာတာမဟုတ္ဘူး။  

ဒု -ဆိုတာ အားမကိုးေလာက္ဘူး၊ ၿပီးေတာ့ ေက်နပ္စရာ မေကာင္းလို႔ စက္ဆုပ္ ရြံရွာဖြယ္ေကာင္းတယ္ဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္၊ ခ - ဆိုတာ ကိုယ္ထင္တဲ့အတိုင္း ဘာမွ မဟုတ္ဘူး၊ အဲဒီ အဓိပၸါယ္ ႏွစ္ခုနဲ႔ ရည္ညႊန္းၿပီးေတာ့ ေျပာတာ၊ ဒု - ဆိုတာ ကုစိၧတ၊ ဝိသုဒိၶမာဂ္မွာ ဒီအတိုင္းပဲ ဖြင့္ဆိုထားတယ္၊ ကုစိၧတ- ဆိုတာ ေက်နပ္စရာ မေကာင္ဘူး, ရြံရွာစရာေကာင္းတယ္၊ ခ -ဆိုတာ ထင္တဲ့အတိုင္း ဘာမွရွိတဲ့ အရာမဟုတ္ဘူး၊ အဲဒီႏွစ္ခု ေပါင္းစပ္ထားတာ။

ဒုကၡဆိုတဲ့ စကားလံုးေလးက ဘယ္သူ႔ကို ရည္ညႊန္းတာလဲ ဆိုရင္ ဘုန္းႀကီးတို႔ရဲ႕ သႏၲာန္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ႐ုပ္နဲ႔ နာမ္ ဒီႏွစ္ခုကို ရည္ညႊန္းထားတာ။ အဲဒီ႐ုပ္နဲ႔ နာမ္ ႏွစ္ခုသည္ မီးေတာက္ေလးနဲ႔ သလားသဏၭာန္တူတယ္။ 

အဲဒီ မီးေတာက္ေလးကို ဖေယာင္းတိုင္ဆီနဲ႔ မီးစာကေနၿပီးေတာ့ အားေပးေနသလို ဒီဒုကၡေလးက ဘယ္အေပၚမွာ တည္ေနတုန္းဆိုရင္ ဆိုင္ရာ ဆိုင္ရာ အေၾကာင္းတရားေတြ အေပၚ တည္ေနတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းတရားေတြ ကုန္ဆံုးသြားတာနဲ႔ တစ္ၿပိဳင္နက္ မီးေတာက္ေလးဟာ ရည္တည္ခြင့္ မရွိေတာ့ဘူး၊ ေျပာမယ္ဆိုရင္ နိဗၺာန္ရဲ႕ သေဘာဟာ အဲဒါမ်ိဳးကို ေျပာတာ။

ဘဝကို တြယ္တာတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြကေတာ့ ႀကံဖန္ၿပီးေတာ့ နိဗၺာန္ဟာ ေပ်ာ္စရာေကာင္းတဲ့ ေဒသလို႔ ဘဝတဏွာနဲ႔ ေတြးၾက  ေျပာၾကတယ္၊ ဘဝတဏွာဆိုတာ ဘဝဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚေနတာကို ေက်နပ္ေနတာ၊ လူေတြဟာ ဘယ္ေလာက္ပဲ ဒုကၡေရာက္ေနေန ဘဝကို တြယ္တာတဲ့ တဏွာက ဆက္လက္ရွိေနၾကတာပဲ, ျဖစ္ခ်င္ေနၾကတာပဲ၊ 

နိဗၺာန္က်ရင္ ဘာမွ မျဖစ္ေတာ့ဘူးဆိုရင္ ေၾကာက္သြားၾကမွာပဲ၊ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆို ျဖစ္ခ်င္ေနလို႔၊ ျဖစ္ရတာကို ဒုကၡလို႔ျမင္ၿပီ, မေကာင္ဘူးလို႔ ျမင္ၿပီဆိုရင္ ျဖစ္ခ်င္ပါဦးမလား၊ မျဖစ္ခ်င္ေတာ့ဘူး၊ သခၤါရ ဆိုတဲ့ ဒုကၡလို႔ေခၚတဲ့ ႐ုပ္ေတြ နာမ္ေတြ လံုးဝခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားတာကို နိဗၺာန္လို႔ေခၚတယ္။

ေဒါက္တာနႏၵမာလာဘိဝံသ၏ အဘိဓမၼာျမတ္ေဒသနာ(ဒုတိယတြဲ) စာမ်က္ႏွာ(၁-မွ ၈)မွ ဓမၼဒါနျပဳပါသည္။

႐ုပ္တရားႏွင့္နာမ္တရား ကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါသည္။

တင္ျပသူ Yanan Sanein အခ်ိန္ 12:42 PM