လူ႔အထက္တန္း တက္ရာလမ္း အပုိင္း(၅)

မိတ္ေဆြတု (၄)ေယာက္

(၁) အညဒတၳဳဟရ - စင္စစ္အားျဖင့္ သူကသာ ေဆာင္ယူတတ္သူ။
(၂) ဝစီပရမ - စကားအားျဖင့္ ေပးတတ္သူကဲ့သုိ႔ ျဖစ္သူ။
(၃) အႏုပိယဘာဏီ - အလုိလုိက္၍ အႀကိဳက္ကုိသာ ေျပာတတ္သူ။
(၄) အပါယသဟာယ - ပ်က္စီးေၾကာင္းအမႈတုိ႔၌ အေပါင္းအေဖာ္ျဖစ္သူ။
ဤေလးေယာက္သည္ မိတ္ေဆြေခၚရေသာ္လည္း မိတ္ေဆြအစစ္ မဟုတ္ၾက၊ စီးပြားပ်က္စီးေၾကာင္းျဖစ္ေသာ မိတ္ေဆြအတုမ်ားသာ ျဖစ္ၾကသည္။

အညဒတၳဳဟရ။ ။ အညဒတၳဳ= စင္စစ္အားျဖင့္ + ဟရ= သူကသာ ေဆာင္ယူတတ္၊ သူကသာ အသာယူတတ္ေသာ မိတ္ေဆြတုသည္ ေလးေယာက္ရွိ၏။
(က) မိတ္ေဆြ၏အိမ္သုိ႔ သြားေသာအခါ မိမိက ေပးဖုိ႔ မရည္ရြယ္ဘဲ ထုိအိမ္၌ အဝတ္စသည္ကုိ ျမင္၍ လုိခ်င္ေသာေၾကာင့္ ထိုပစၥည္းကုိ ခ်ီးမြမ္း၏။ အိမ္ရွင္က မေပးလုိက္လွ်င္မေကာင္းေသာေၾကာင့္ ထုိပစၥည္းကုိ ေပး လုိက္ရ၏။ ထုိသူလည္း မိတ္ေဆြတု တစ္ေယာက္။
(ခ) မိတ္ေဆြအိမ္သုိ႔ သြားေသာအခါ မိမိက လက္ေဆာင္ အနည္းငယ္ကုိ ယူသြား၍ မိတ္ေဆြထံမွ မ်ားမ်ားရဖုိ႔ရန္ ေမွ်ာ္လင့္သူ။
(ဂ) မိမိမွာ ေဘးတစ္စုံတစ္ခု ျဖစ္ေနခ်ိန္ဝယ္ မိတ္ေဆြ၏ အကူအညီကို လိုလား၍ အလုပ္ကုိ (အေစ အပါးကဲ့သုိ႔) အလြန္ျပဳလုပ္ေပးတတ္ေသာ္လည္း မိမိမွာ ေဘးရန္မရွိလွ်င္ကား ထိုကဲ့သုိ႔ မလုပ္သူ။
(ဃ) မိတ္ေဆြအျဖစ္ျဖင့္ ေပါင္းေသာ္လည္း တကယ္အက်ဳိးလုိလား၍ ေပါင္းသည္မဟုတ္၊ မိမိအတြက္ တစ္စုံတစ္ခုေသာ အက်ဳိးကို ေမွ်ာ္၍ေပါင္းသူ။
ဤေလးေယာက္သည္ သူ႔ဘက္ကခ်ည္း အသာယူ၍ ေပါင္းေသာေၾကာင့္ မိတ္ေဆြစစ္ မဟုတ္၊ မိတ္ေဆြအတုသာ ျဖစ္သည္။

ေဆာင္။ ။ မိတ္ေဆြအိမ္မွာ၊ လက္ခ်ည္းလာ၍၊ ျပန္ခါယူသြား၊ နည္းငယ္အားျဖင့္၊ အမ်ားယူလို၊ မိမိကုိယ္တုံ၊ ေဘးရန္ႀကဳံမွ၊ ဖုံဖုံကိစၥ၊ ျပဳတတ္လွ၏၊ မိတၱအေန၊ ေပါင္းပါေခ်လည္း၊ ေထြေထြကုိယ္က်ဳိး၊ ရည္ေမွ်ာ္ကုိးသား၊ သူက်ဳိးမမွ်၊ ဤေလးဝသည္၊ အညဒတၳဳ - မိတ္ေဆြတု။


ဝစီပရမ။ ။ ဝစီ= စကားသာလွ်င္ + ပရမ= အလြန္ဆံုးအတုိင္းအရွည္ရွိသူ။ စကားအားျဖင့္သာ ေပးတတ္သူကဲ့သုိ႔ ျဖစ္၍ စင္စစ္အားျဖင့္ကား မေပးတတ္ေသာ (ႏႈတ္သာပါ၍ လက္မပါေသာ) မိတ္ေဆြတုလည္း ေလးမ်ဳိးရွိျပန္၏။
(က) လြန္ၿပီးေသာ ပစၥည္းျဖင့္ ေလာကြတ္လုပ္တတ္သူ။
(မိမိအိမ္သုိ႔ မိတ္ေဆြလာလွ်င္ အုိ…မေန႔က မလာဘဲကိုး၊ မေန႔က စားစရာေတြ ေပါလုိက္တာ၊ က်ဳပ္က လမ္းကုိ ေတာင္ မိတ္ေဆြ လာမလားလုိ႔ ေမွ်ာ္မိေသးတယ္၊ အခုေတာ့ အားလုံးကုန္သြားၿပီ၊ မႏွစ္က မလာဘဲကိုး၊ မႏွစ္က စပါးအေတာ္ရတယ္၊ သည္ႏွစ္ေတာ့ မရဘူး၊ ဤသုိ႔ စသည္ျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ပစၥည္းအရာဝတၳဳတို႔ျဖင့္ ေလာကြတ္လုပ္ တတ္သူ။)
(ခ) ေနာက္လာမည့္ ပစၥည္းဝတၳဳျဖင့္ ေလာကြတ္လုပ္တတ္သူ။
(မည္သည့္အခါမွာ စားေသာက္ဖြယ္ လုပ္ပါဦးမယ္၊ အဲဒီအခါေတာ့ မိတ္ေဆြကုိ အေၾကာင္းၾကားႏုိင္ပါလိမ့္မယ္၊ ယခုႏွစ္ လယ္ေတြ အေတာ္ေကာင္းပါတယ္၊ လယ္ၿပီးစီးတဲ့အခါေတာ့ မိတ္ေဆြကို ၾကည့္႐ႈေထာက္ပံ့ႏုိင္စရာ ရွိပါ တယ္၊ ဤသို႔ စသည္ျဖင့္ မေပၚလာေသးေသာ အရာဝတၳဳျဖင့္ ေလာကြတ္လုပ္တတ္သူ။)
(ဂ) စကားျဖင့္ ေလာကြတ္လုပ္တတ္သူ။
(သူက ျမင္းေပၚမွာ စီးေနတုန္း မိတ္ေဆြကို ျမင္လွ်င္ “ လာေလ စီးလွည့္ပါဦးလား ’’ ဟု လည္းေကာင္း၊ သူက အဝတ္ေကာင္းေကာင္း ဝတ္ေနစဥ္ မိတ္ေဆြကို ျမင္၍ “ ဒီအဝတ္ဟာ မိတ္ေဆြနဲ႔ သိပ္ေတာ္တာပဲ၊ ဒါေပမယ့္ က်ဳပ္မွာ ဒီ တစ္ထည္တည္း ရွိေနလို႔ ’’ ဟု လည္းေကာင္း ဤသုိ႔စေသာစကားျဖင့္ ေလာကြတ္လုပ္တတ္သူ။)
(ဃ) အကူအညီေတာင္းလွ်င္ အေၾကာင္းမညီညြတ္သူ။
(တစ္စုံတစ္ခု ကိစၥရွိ၍ အကူအညီေတာင္းလာလွ်င္ ဥပမာ- လွည္းကို ခဏငွားလာလွ်င္ “ လွည္းဘီး ပ်က္ေနတယ္၊ ဝင္႐ုိး က်ဳိးေနတယ္’’ စသည္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ေငြကို ေခ်းငွားလွ်င္ “ မလြယ္ေသးလုိ႔ပါ ’’ စသည္ျဖင့္လည္းေကာင္း မည္သည့္ကိစၥအတြက္ လုိက္ခဲ့စမ္းပါဟု ေျပာလွ်င္ “ က်ဳပ္မွာ သြားစရာ ရွိေနလုိ႔ ’’ စသည့္ျဖင့္လည္းေကာင္း ခ်က္ခ်င္း ျပဳဖြယ္ကိစၥအတြက္ ကူညီဖုိ႔ ေျပာလာလွ်င္ အေၾကာင္းမညီညြတ္သည္ကုိ ေျပာဆုိတတ္သူ။)

ေဆာင္။ ။ လြန္ေလပစၥည္း၊ ေနာင္ပစၥည္းႏွင့္၊ လက္လည္းမပါ၊ ႏႈတ္ျဖင့္သာဟု၊ ေလာကြတ္ျပဳသည့္၊ မိတ္တုသုံးျဖာ၊ ခုေတာင္းလာေသာ္၊ ဘယ္ဟာဘယ္သုိ႔၊ ပ်က္ေနလုိ႔ဟု၊ ေပးဖို႔ေရွာင္ဖီ၊ လူေလးလီသည္၊ ဝစီပရမ မိတ္တုတည္း။

အႏုပိယဘာဏီ။ ။ (အႏုပိယ= ေလွ်ာ္ေသာ ခ်စ္ဖြယ္စကားကုိသာ + ဘာဏီ= ေျပာေလ့ရွိသူ။) အလုိလုိက္၍ အႀကိဳက္ကိုသာ ေျပာေလ့ရွိသူလည္း ေလးေယာက္ရွိ၏။
(က) သတ္မႈ ခုိးမႈ မိန္းမလိုက္စားမႈ ေသရည္ေသာက္မႈစေသာ မေကာင္းမႈတစ္ခုခုကို ျပဳဖုိ႔ရန္ တုိင္ပင္လာ ေသာအခါ “ ေကာင္းသားပဲ ျပဳၾကစုိ႔ ’’ ဟု သေဘာက်ကို လုိက္၍ ေျပာတတ္သူ။
(ခ) “ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈ တစ္ခုခုကို ျပဳၾကစုိ႔ ’’ ဟု တုိင္ပင္လာေသာအခါ “ ျပဳၾကစုိ႔ ’’ ဟုပင္ လုိက္လုိက္ ေလ်ာေလ်ာ ေျပာတတ္သူ။ ဤသုိ႔ ေျပာဆုိျခင္းကား မိတ္ေဆြ၏အက်ဳိးကုိ လုိက္ေသာေၾကာင့္ မဟုတ္၊ တစ္စုံတစ္ခု ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိ၍ အယုံအၾကည္ရွိေအာင္ လုိက္ေလ်ာျခင္းသာ ျဖစ္၏။
(ဂ) မိမိေရွ႕က်လွ်င္ ခ်ီးမြမ္းစကားကို ေျပာတတ္သူ။
(ဃ) ကြယ္ရာ၌ကား အျပစ္ကို ေျပာတတ္၊ အက်ဳိးပ်က္စီးေအာင္ လုပ္တတ္သူ။

(ဤသူမ်ဳိးကို ဟိေတာပေဒသ-ဝယ္ “ အုိးႏႈတ္ခမ္း၌ ႏို႔ရည္ေတြကုိ ျပ၍ အတြင္းက အဆိပ္ျပည့္ေနေသာ အဆိပ္ရည္အုိးႏွင့္ တူသူ ’’ ဟု ဆို၏။)

ဤသူေလးမ်ဳိးလည္း မိမိအလိုလိုက္၍ အႀကိဳက္ကို ေျပာေနေစကာမူ စင္စစ္အားျဖင့္ အက်ဳိးပ်က္ေအာင္ ျပဳေန ေသာေၾကာင့္ မိတ္ေဆြတုပင္ ျဖစ္သည္။

ေဆာင္။ ။ မေကာင္းအမႈ၊ ေကာင္းအမႈကို၊ ျပဳၾကဖုိ႔ရာ၊ တုိင္ပင္လာလွ်င္၊ ေလ်ာ္စြာေျပာ၍၊ လုိက္ေလ်ာေလ့၏၊ သူ႔ေရွ႕၌တြင္၊ သူ႔ဂုဏ္အင္ကုိ၊ အစဥ္ခ်ီးေျမႇာက္၊ ကြယ္ရာေရာက္က၊ လြန္႐ႈတ္ခ်သျဖင့္၊ အႏုပိယဘာဏီ၊ ေခၚတြင္မည္သည္၊ ေလးလီ မိတ္တုတစ္မ်ဳိးတည္း။

မွတ္ခ်က္။ ။ ယခုေခတ္၌ ဆရာႀကီး မင္းႀကီးတို႔အပါး၌ ထုိကဲ့သုိ႔ မင္းလုိလုိက္၍ မင္းႀကိဳက္ေျပာၾကေသာ အႏုပိယဘာဏီ မင္းေျမႇာင္စုိးကပ္ ရွိတတ္၏၊ ဆရာႀကီး မင္းႀကီးတုိ႔လည္း ထုိကဲ့သုိ႔လူမ်ဳိး၏စကားကုိ သေဘာက်တတ္၏၊ ထို႔ေၾကာင့္ ထုိမိတ္တုတပည့္မ်ား၏ စကားကုိ အလုိက္မွား၍ ပ်က္ျပားရသူေတြ မနည္းလွေခ်။

အပါယသဟာယ။ ။ (အပါယ= ပ်က္စီးေၾကာင္းအမႈတုိ႔၌ + သဟာယ= အေပါင္းအေဖာ္ျဖစ္သူ။)
(က) ေသရည္အရက္ ေသာက္ရာ၌ ေသာက္ေဖာ္ ေသာက္ဖက္ျဖစ္သူ။

(ခ) အခ်ိန္မေတာ္လမ္းထြက္၍ လွည့္လည္ရာ၌ လည္ေဖာ္ လည္ဖက္ျဖစ္သူ။

(ဂ) ပြဲသဘင္ကုိ ေပ်ာ္ရႊင္လွည့္လည္၍ အလုပ္ပ်က္ေအာင္ ၾကည့္႐ႈရာ၌ သြားေဖာ္သြားဖက္ျဖစ္သူ။

(ဃ) အေလာင္းအစား အကစားအလုပ္၌ ကစားေဖာ္ျဖစ္သူ။
ဤေလးေယာက္လည္း ဥစၥာပ်က္စီးေၾကာင္းကိစၥ၌ အေဖာ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ မိတ္ေဆြအတုပင္တည္း။

ေဆာင္။ ။ ေသရည္ေသာက္ဖက္၊ ညဥ့္လွည့္ဖက္ႏွင့္၊ ပြဲထြက္လွည့္ကာ၊ ေလာင္းစားရာ၌၊ မကြာတြဲေခၚ၊ ဤေလးေဖာ္သည္၊ မေတာ္ ပ်က္ေၾကာင္း မိတ္တုတည္း။

ဗုဒၶဘာသာသင္ခန္းစာ ဆ႒မတန္းမွ ျပန္လည္တင္ျပသည္။ 

 

Credit to

တင္ျပသူ Yanan Sanein အခ်ိန္ 7:24 AM